‘Batı emperyalizminin İsrail’e verdiği dayanağın sürdüğüne maalesef tanıklık edeceğiz’
Prof. Dr. Barış Doster’e nazaran 2024’ün 2025 yılına bıraktığı jeopolitik miras pek parlak görünmüyor. Bilhassa Ortadoğu için işlerin pek düzgün gitmeyebileceği değerlendirmesinde bulunan Doster, Batı’nın İsrail’e yönelik takviyesinin sürat kesmeden süreceğini öngördüğünü aktardı.

2024 yılı sona ererken gerisinde birçok değerli siyasi gelişme bıraktı.
İsrail’in 7 Ekim 2023’ten sonra başlayan Gazze ataklarının kapsamı genişledi ve Lübnan’a yönelik İsrail kara işgali başladı. İsrail’in Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ı ve önder takımını öldürmesi sonrasında hava harekatlarının şiddeti arttı. ABD’nin arabuluculuğunda İsrail ve Hizbullah ortasında ateşkes ilan edilse de İsrail bu ateşkesi 300’den fazla defa ihlal etti.
Diğer yandan Gazze’deki İsrail hücumları da sürat kesmedi. İsrail, bulunan Hamas Siyasi Ofis Şefi İsmail Haniye’ye düzenlediği suikasttan sonra, Hamas’ın yeni Siyasi Ofis Şefi Yahya Sinvar’ı da Gazze’de öldürdü.
2024’te öne çıkan bir başka olay ise, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin helikopter kazası sonucu hayatını kaybetmesi oldu. Yapılan seçimlerde, reformist kanattan gelen Mesud Pezeşkiyan seçildi.
ABD, tarihindeki en hareketli seçimlerden birini yaşadı. Cumhuriyetçilerin adayı ve eski lider Donald Trump, iki suikast teşebbüsüne uğradı ve 5 Kasım’da hem Kongre’nin birçoklarını, hem delegelerin birçoklarını hem de oyların birçoklarını alarak ikinci defa ABD Başkanı seçildi. Trump, 20 Ocak’ta koltuğa oturacak olmasına rağmen seçilir seçilmez diplomatik temaslarını başlattı ve beklenen kabinesini duyurdu.
2024 kasım ayının sonlarında Suriye’de silahlı kümeler, Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) öncülüğünde Halep’e yönelik harekat başlattı. Halep’in akabinde güneye hakikat ilerleyen silahlı kümeler, 8 Aralık’ta başşehir Şam’a girerek idareye el koydu. Suriye’nin devrik lideri Beşar Esad, sığınma talebinde bulunarak Moskova’ya gitti.
2024’te yaşanan kıymetli olayları ve 2025’i bekleyen global siyasi tabloyu, Marmara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Barış Doster ile konuştuk.
‘2024’ün 2025’e bıraktığı miras pek iç açıcı değil’
Prof. Dr. Barış Doster’e nazaran 2024’ten 2025’e sarkan jeopolitik olaylar, parlak bir tablo çizmiyor:
“2024 yılı, çok güzel, insanı ümitvar kılacak gelişmelere tanıklık etmedi. İnsanlık tarihine bakarsak uğraşlar; toplumsal gayret, ideolojik uğraş ve sınıfsal uğraş asla vazgeçilecek şeyler değil. Biz de her şeye rağmen uğraşa, büyük insanlık için arbede vermeye, kendi ulusumuzun egemenliği için uğraş etmeye devam ediyoruz. Elbette edeceğiz de. Tıpkı bizden evvelki nesillerin yaptığı ve bizi takip edecek jenerasyonların yapacağı üzere. Ama dediğim üzere 2024’ün 2025’e bıraktığı miras pek de iç açıcı değil.”
‘Batı emperyalizminin İsrail’e verdiği dayanağın sürdüğüne maalesef tanıklık edeceğiz’
2024 yılı boyunca Ortadoğu’da başta İsrail eliyle olmak üzere çok fazla kan döküldüğünü hatırlatan Prof. Dr. Doster, 2025’te de misal bir tablonun sürmesi ihtimalinin çok yüksek olduğunu tabir etti:
‘Sahada inandırıcı değişiklikler lazım. Kentlerin başına numara yazmak memleketler arası politikte olumsuz sonuç doğurur’
Türkiye’nin Suriye siyasetinde tam manasıyla bir muvaffakiyet elde edebilmesi için sığınmacıların geri dönüşünü sağlaması ve YPG’nin varlığına son vermesi gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Barış Doster, şimdi bir zafer söylemi için çok erken olduğunu belirtti:
“Türkiye’nin Suriye siyaseti, Suriye’de iç çatışma başladığı andan itibaren birinci düğmesi yanlış iliklenen bir siyasettir. Ondan sonra düzeltmeye yönelik kimi adımlar atıldı; mesela İran ve Rusya ile bir ortaya gelinen Soçi ve Astana süreçleri başladı. Lakin bunlar, Türkiye’nin umduğu üzere dış politik tabanda karşılık bulmadı. Her ne kadar Türkiye’de yakın vakte kadar HTŞ bir terör örgütü olarak tanımlanıyor olsa da, Suriye’de rejim değiştikten ve Esad Moskova’ya sığındıktan sonra ‘muhalif güçler’ olarak anılmaya başlandı. Başkanları Culani de eş-Şera olarak anılıyor artık. Ama anımsatmak gerekiyor ki HTŞ, Türkiye’nin terör örgütü olarak tanımladığı bir örgüt. İsim değişikliği ve başkanlarının isminin takma isimle anılmaması ve ‘eş-Şera’ olarak anılması; ana akım medyada ve siyasette bu türlü nitelendirilmesi Türkiye içinde kimi kesitleri ziyadesiyle memnun etti. Ama bu, Türkiye’nin Suriye siyasetinin epey yıldır gerçek olduğu manasına gelmez. Türkiye’nin Suriye’deki beklentilerinin hemencecik karşılık bulacağı manasına gelmez.
Türkiye, Suriye’nin bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve egemenliğini savunuyor. Bu haklı ve yasal bir tavır. Hem uygun komşuluk ilgileriyle, hem milletlerarası hukukla hem de reelpolitikten kaynaklanan çıkarlarla Türkiye, Suriye’nin bütünlüğünü savunmalı. Pekala Türkiye’nin bu beklentilerine, Suriye’deki mevcut iktidarın ABD ve Avrupa ile olan alakaları ne kadar cevaz verecek? Türkiye’de uzunca bir vakittir süreksiz sığınmacı olarak yaşayan sığınmacılar, Cumhur İttifakı’nın resmi telaffuzuyla inançlı, onurlu ve istekli dönüşü savunuluyor. Bu haklı bir beklenti. Pekala bu sığınmacıların ne kadarı geri dönecek? Türkiye, çok haklı bir biçimde 1984 Şemdinli-Eruh baskınından bu yana Türkiye’yi daima olarak, ardına emperyalist dayanağı de alarak Türkiye’ye saldıran PKK/PYD terör örgütüne karşı Suriye’ye ‘bunu tasfiye et’ diyor. Pekala ABD tarafından ‘kara gücüm’ denilen PKK/PYD/YPG terör örgütünü ABD, Suriye topraklarında tasfiye edecek mi? Türkiye’nin beklentisi bu tarafta.
Yoksa ABD, PKK/YPG/PYD terör örgütünün Suriye’de varlığını bir biçimde koruma etmesi ve statü elde etmesi için dayanağını sürdürecek mi? Türkiye, tüm bu soruları alıp tatminkar formda bunlar yanıtlandıktan sonra Suriye’de kazandığını söyleyebilir. Yoksa Suriye’deki kentlerin isimlerinin önüne numara koyup bunları Türkiye’ye dahil etmek, Suriye’yi ‘biz yönetiyoruz’ formunda sağa-sola hava atmak, milletlerarası bağlantılarda insanların memnun olmayacağı sonuçlar doğurur uzun vadede. Türkiye’nin iç siyasete, iç tüketime, içeride seçmeni konsolide etmeye yönelik attığı adımların, Suriye dahil olmak üzere hudutlarımız ötesinde ve hatta global ölçekte çok karşılık bulabilmesi için az önce sorduğumuz sorulara alanda görülecek inandırıcı cevaplar bulması gereklidir.”
‘Avrupa siyasetinde ahlaki ikiyüzlülük var’
Avrupa’nın kendi yarattığı pahalara sırt döndüğünü ve ahlaki olarak ikiyüzlülük yaptığını aktaran Doster, Avrupa’nın ABD siyasetlerini bu kadar desteklemesinin Avrupa içinde de insanların reaksiyonunu çekmeye başladığını söyledi:
“Avrupa uzun bir vakittir kimlik buhranı yaşıyor. Ve Avrupa, ABD emperyalizminin yancılığına devam ettikçe, bu kimlik buhranını aşma ihtimali de yok. Avrupa’dan bir NATO sorgulaması beklemiyoruz ama en azından kendi koydukları kurallara ve kurumlara hürmet manasında minimum hürmet duymalarını ve ahlaki bedellere taban oranda hürmet duymalarını bekliyoruz. Ama bu bile mümkün değil. Avrupa içerisinde sandıktan başarılı çıkan siyasi partiler ‘öcü’ ilan ediliyor. Avrupa’nın çıkarlarına radikal biçimde baş tutanlar değil, yalnızca biraz eleştirel bakanlar bile derhal dışlanıyor ve şeytanlaştırılıyor. Avrupa’nın yaşadığı siyasi buhranın yanında ahlaki ve entelektüel kimlik buhranı yaşandığını da görüyoruz. Avrupa’nın kalkıp ABD’nin peşine takılarak Rusya’yı yakın etrafından kuşatmak için Ukrayna’yı bu kadar teşvik etmesinin bir manası var mıydı? Yoktu elbette. Artık başlarına taş düşmüş olacak ki güç meselesini, enflasyonu, işsizliği konuşmaya başladılar. Avrupalıların ABD emperyalizminin işgal aygıtı olan NATO’ya bu kadar bağımlı olma sebepleri nedir? En son Rusya’ya hudut manasında yakın olan İsveç ve Finlandiya’yı da aldılar. Bu, Avrupa’yı daha mı inançlı kılıyor? Yoksa tedirginliği mi artırıyor? Bir de Macaristan örneği var, hem AB hem NATO üyesi. Macaristan Başbakanı Viktor Orban ne vakit ağzını açsa ve süreksiz olarak AB’yi temsilen oturduğu koltuk gereği ziyaret planlarını açıklasa, Avrupa’nın öbür başkanları ‘Orban bizi bağlamaz, Macaristan AB’yi temsil etmez. O Brüksel ismine değil, kendi ismine konuşmaktadır’ diyorlar. Şimdiye kadar kimseye bu türlü küstahça açıklamalar yapmadılar. Avrupa’da ahlaki ikiyüzlülük var. İktisadi ölçekte, siyasi ölçekte, askeri ölçekte bu yaşadıkları problemler AB’nin daha fazla sorgulanmasına sebep oluyor. Avrupa içinde de bu yaşanıyor. Ayrıyeten başta aydınlanma olmak üzere Avrupa’nın kendi kıymetlerine sırt dönmesi, en liberaller nezdinde dahi Avrupa’yı eskisi kadar cazip kılmıyor.”
‘ABD Başkanı’nı denetleyen anayasal ve özel kurumlar güçlüdür ve Trump’a her dediğini yapma imkanı vermeyecektir’
Donald Trump’ın yeni devrinde de eski periyodundaki siyasetleri sürdüreceği değerlendirmesinde bulunan Prof. Dr. Barış Doster’e nazaran Trump’ın eli her ne kadar güçlü olsa da yeniden de müesses nizama karşı her dediğini yaptıracak kadar kuvvetli değil:
‘Küresel güneyin güçlenmesi, Batı emperyalizminin dizginlenmesi manasına gelir’
Prof. Dr. Barış Doster’e nazaran BRICS’in ve global güneyin 2025’te güçlenmesi durumunda Batı emperyalizmi dizginlenmiş olacak:s