Almanya’da bir zamanlar uygun fiyatlı döner kebap, giderek büyüyen bir endişenin simgesi haline geldi: döner enflasyonu.
Yıllar geçtikçe, Türk göçmenlerin Almanya’ya getirdiği döner kebap, düşük maliyetli sokak yemeklerinin temelini oluşturdu. Ancak bu yemeğin karşılanabilirliği son zamanlarda zayıfladı ve fiyatlar iki yıl içinde iki katından fazla arttı.
Ukrayna savaşı da dahil olmak üzere jeopolitik gerilimlerle birleşen artan ücretler ve enerji maliyetleri gibi faktörler, Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un kendisinin “dönerflasyon” olarak adlandırdığı duruma katkıda bulundu.
Siyaset ve toplum, hepsi ‘dönerflasyon’la ilgileniyor.
Alman politikacılar, özellikle de sol görüşlü olanlar, belirli bölgelerde yüksek kiraları kontrol eden mevcut önlemlere benzer şekilde, ‘dönerpreisbremse’ veya döner kebapları için tavan fiyat teklifinde bulunarak konuyu ele aldılar. Örneğin Die Linke partisi, fiyatların 4,90 Euro ile sınırlandırılmasını, hatta dezavantajlı kökenden gelen genç nesiller için indirimli fiyatın 2,90 Euro olmasını öneriyor.
Die Linke’nin tahminlerine göre Almanya’da kebap satışlarının yılda 7 milyar avro olduğu tahmin ediliyor ve ülkede her yıl 1,3 milyar döner tüketiliyor. Böyle bir sübvansiyon programının yıllık maliyeti 4 milyar avro olacak.
Hanelere günlük döner kuponlarının verildiği bir destek programı fikri de aşırı sol parti tarafından değerlendirildi.
Dönerflasyonun artan fiyatı en yüksek siyasi kademelere ulaşmışsa, bunun nedeni bunun Alman halkı, özellikle de genç vatandaşlar için özellikle patlayıcı bir sorun haline gelmesidir.
Sosyal medya platformları, donerflasyonla ilgili mizah ve nostaljiden gerçek hayal kırıklığına kadar uzanan tartışmalar ve memlerle dolup taşıyor.
Bu ucuz sokak yemeğini en çok seven Almanlar, Angela Merkel’in (eski Şansölye birçok fotoğrafta etleri şişte keserken görülebiliyor) kebapların 3 avro olduğu zamanlarını anımsatıyor.
Şansölye Olaf Scholz’un sosyal medyada donerflasyonun nedenlerini açıklayan mesajının ardından, bu durum kısmen Vladimir Putin’in Ukrayna’yı işgal etmesinden sonra Rus gazına olan bağımlılığın azalmasının bir sonucuydu.
Genç bir Alman-Türk vatandaşı, “8 euro ödüyorum… Putin’le konuşun, 4 euro ödemek istiyorum” dedi. Ancak Şansölye, fiyat kontrollerinin serbest piyasada “uygulanması imkansız” olduğu gerekçesiyle reddetti.
Bunun yerine “Avrupa Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadelede gösterdiği iyi çalışmaları” övdü.
Ütopya ve nostalji arasında makul fiyata döner.
Öte yandan dönerciler de kira, enerji, gıda maliyetleri gibi kontrollerinin dışında gelişen faktörleri öne sürerek fiyatları etkileyememekten yakınıyorlar.
Dönerin fiyatının iki yılda 3,90 avrodan 7 avroya çıktığı Berlin Friedrichstrasse istasyonu yakınındaki döner satıcısı Deniz, Guardian’a şunları söyledi: “İnsanlar bizimle sürekli dönerden bahsediyor, sanki biz onları kandırıyormuşuz gibi. ama bu tamamen bizim kontrolümüz dışında.” Şöyle ekledi: ‘Kira, enerji ve gıda fiyatlarında yaşanan patlama nedeniyle fiyatları yükseltmek zorunda kaldık.” Kendisi ve diğer kebap satıcıları, fiyatların yakın gelecekte normale döneceği konusunda kötümser.
Aslına bakılırsa, basit ekonomik boyutları ve basit bir yemek üzerine tartışmanın eğlenceli tarafının ötesinde, donerflasyon olgusu, mütevazı fiyat artışlarının bile gerçekten olumsuz sonuçlar doğurabileceği düşük gelirli insanların karşılaştığı zorluklar gibi daha geniş sorunları gündeme getiriyor.
İttifak 90/Yeşiller milletvekili Hanna Steinmüller, bu yılın başlarında konuyu Parlamento’da gündeme getirmiş ve sorunun toplumsal önemini ortaya koymuştu.
“Gençler için evden ayrıldıklarında nereye taşınacakları kadar önemli. Bunun buradaki birçok insan için gündelik bir mesele olmadığını biliyorum… Aynı zamanda gülünç de olabilecek bir şey ama bence Seçmen temsilcileri olarak bu farklı bakış açılarını öne çıkarmakla yükümlüyüz.”
Kebap fiyatlarına ilişkin söylem, gıdanın karşılanabilirliğine yönelik değişen tutumları ve devlet müdahalesinin piyasa dinamiklerindeki rolünü yansıtıyor.
Bazı hanelerin döner almaya parası zorlaşırsa diğerlerinin durumu ne olacak?
