Avrupa’da Emeklilik: Emeklilik için en iyi ve en kötü ülkeler hangileri?

Kazanca bağlı emeklilik maaşları, 65 yaş ve üzeri Avrupalılar için ezici bir çoğunlukla birincil gelir kaynağını oluşturmaktadır. Ancak AB’deki tüketicilerin yarısından azı, emeklilikleri boyunca rahat yaşamak için yeterli paraya sahip olacaklarından emin. Bazı ülkelerde bu güven düzeyi %30’a, hatta daha da altına düşüyor. Bu durum emekli maaşının yeterliliği konusunda endişeleri artırıyor.

Yaşlıları yoksulluğa karşı korumak emeklilik sistemlerinin temel bir işlevidir. Yaşlılık aylığı, aşağıdaki amaçlara yönelik periyodik ödemelerdir:

1. Yararlanıcının gelirini, yasal veya standart yaşta ücretli işten emekli olduktan sonra sürdürmek; veya

2. Yaşlı kişilerin gelirinin desteklenmesi (ödemelerin yalnızca sınırlı bir süre için yapıldığı durumlar hariç).

Avrupa genelinde emekli maaşlarında büyük eşitsizlikler

Eurostat’a göre, Avrupa çapında yaşlılık maaşları hem nominal olarak hem de satın alma gücü standartları (PPS) açısından önemli farklılıklar gösteriyor. Verileri basitleştirmek için Euronews Business, yıllık emeklilik gelirlerini 12 aya bölerek aylık tutarlara dönüştürdü.

2021’de, AB’de yararlanıcı başına ortalama brüt aylık yaşlılık emekliliği harcaması, Lüksemburg’da 2.575 Avro’dan Bulgaristan’da 226 Avro’ya kadar geniş bir aralıkta değişiyordu; AB ortalaması 1.224 Avro’ydu.

Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ve AB’ye aday ülkeler de dahil olmak üzere en yüksek ortalamayı 2.762 Avro ile İzlanda bildirirken, en düşük ortalamayı 131 Avro ile Arnavutluk bildirdi.

‘AB’nin Dört Büyük’ü ve AB emeklilik ortalamasının üzerindeki İskandinav ülkeleri

Alıcı başına yaşlılık maaşı, AB’nin “Dört Büyük” ülkesinin tümünde AB ortalamasını aştı. İtalya en yüksek emekli maaşını 1.561 avro olarak bildirirken, Fransa, İspanya ve Almanya’da her biri 1.450 avro civarında olmak üzere neredeyse aynı rakamlar görüldü.

İskandinav ülkeleri de, ortalama yaşlılık maaşlarının “Dört Büyük”ünkini aştığı güçlü bir performans gösterdi.

Balkan ülkeleri en düşük emekli aylıklarını kaydediyor

En düşük yedi sıralamanın tamamı Balkan ülkelerinin elinde. Lüksemburg’da yaşlılık maaşlarına ilişkin ortalama harcama, Bulgaristan’dakinden neredeyse 11 kat daha yüksekti; bu da önemli eşitsizliklerin altını çiziyordu. Lüksemburg’u aykırı bir değer olarak dikkate almasak bile, AB ortalaması hâlâ Bulgaristan’da kaydedilenin neredeyse altı katı daha yüksekti.

Eurostat’ın genel yaşam maliyetinin bölge genelinde önemli ölçüde farklılık gösterdiğini belirttiği için, bu emeklilik eşitsizliklerinden bazıları AB üye ülkeleri arasındaki değişen fiyat seviyelerine bağlanabilir.

Emeklilik eşitsizlikleri BES açısından önemli ölçüde daralıyor

Ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarına göre ayarlanan yapay para birimi olan satın alma gücü standartlarında (PPS) farklılıklar önemli ölçüde azalıyor.

PPS açısından, ortalama yaşlılık maaşı Bulgaristan’da 437 ile Lüksemburg’da 1.681 arasında değişmektedir. Bu, Lüksemburg’da emekli maaşı alan bir kişinin, Bulgaristan’dakinin neredeyse dört katı kadar brüt emekli maaşı aldığı anlamına geliyor.

Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Otoritesi’nin (EIOPA) 2023 Eurobarometer anketine göre, AB tüketicilerinin yalnızca %42’si emeklilikleri boyunca rahat yaşamak için yeterli paraya sahip olacaklarından emin.

Güven seviyeleri ülkeler arasında önemli farklılıklar gösteriyor; Lüksemburg (%61), Hollanda (%59) ve Danimarka (%58) en yüksek güveni bildiriyor. Bunun tersine, en düşük güven seviyeleri Letonya (%23), Slovenya (%27) ve Polonya’da (%28) görülüyor.

Güçlü korelasyon: Emeklilik ve emeklilik güveni

Euronews Business, emeklilik sırasında rahat yaşamaya ilişkin finansal güven düzeyi ile aylık yaşlılık maaşı miktarı arasında güçlü bir pozitif korelasyon buldu.

Bu korelasyon, emekli maaşlarının yüksek olduğu ülkelerde daha yüksek güven düzeylerinin yaygın olduğunu, emekli maaşlarının daha düşük olduğu yerlerde ise güvenin azalma eğiliminde olduğunu gösteriyor.

Avrupa Parlamentosu yaşlılıkta yoksulluk riskini vurguluyor

Uzman gruplar ve paydaşlar, Avrupa Parlamentosu’nun brifingine göre AB emeklilik sistemlerinin hem sürdürülebilirliğini hem de yeterliliğini güçlendirmek için bir dizi öneri ortaya koydu.

Brifingde, “Emeklilik sistemlerinin şu anda tasarlanma şekli, giderek artan sayıda insanı yaşlılık yoksulluğu riskiyle karşı karşıya bırakıyor. Bu eğilim, AB’nin yoksulluğu azaltma çabalarına aykırıdır” uyarısında bulunuldu.

Uluslararası emeklilik karşılaştırmasındaki zorluklar

Emeklilik sistemlerindeki önemli farklılıklar nedeniyle uluslararası emeklilik düzeylerini karşılaştırmak zordur. Bu karşılaştırmalar genellikle vergilendirmenin ve sosyal katkı paylarının nihai emeklilik tutarları üzerindeki etkisini gözden kaçırmaktadır. Rakamlar, Eurostat’ın veri tabanından, yaşlılık maaşına ilişkin toplam harcamanın alıcı sayısına bölünmesiyle hesaplanıyor.

Eurostat, “Yararlanıcı başına emeklilik harcamalarına ilişkin bu rakamların, farklı ülkelerdeki bireysel yaşlılık maaşlarının seviyesini veya yeterliliğini yansıtmadığını yinelemek önemlidir” diye hatırlatıyor.