Lukaşenko rejiminin “Kaşçeyeva İğnesi” nerede? Avrupa, Minsk ve Moskova’da “mafya” ile “bahçe kavgasına” mı girecek? Yazar, aktivist ve siyasi göçmen Sasha Filipenko Euronews’e Belarus’la ilgili umutlarını ve korkularını anlattı
9-10 Ağustos 2020 gecesi binlerce Belaruslu, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin açıklanan sonuçlarını protesto etmek için Minsk ve diğer şehirlerin sokaklarına döküldü. Onlara göre Alexander Lukashenko’nun zaferi hileliydi. Haftalar boyunca Belarus’un barışçıl protesto hareketi tüm dünya medyasında yer aldı; o zamandan beri durum çarpıcı biçimde değişti. Sürgünde yaşayan Belaruslu gazeteci, yazar, edebiyat ödülü sahibi ve siyasi aktivist Sasha Filipenko, Euronews’e dört yıllık direniş, Belarus toplumunun korkuları ve umutları ve diktatörlük içindeki ve çevresindeki yaşam hakkında konuştu.
Yulia Pukhlii, euronews: Sasha, Belarus’taki protesto hareketi yedi ay sonra vahşice bastırıldı, son üç yıldır Belarus’u haberlerde nadiren görüyoruz. Kendi ülkenizde işler nasıl?
Sasha Filipenko : Belarus’ta iktidarı elinde bulunduranlar hâlâ Belarus’u son damlasına kadar temizlemeye çalışıyor. Baskılar maalesef devam ediyor. Her gün aramalar yapılıyor, her gün tutuklamalar oluyor, sürekli mahkemelerle karşılaşıyoruz ve bence bu sadece protestoların durmadığını doğruluyor. 2020’deki gösteriler kadar güzel görünmüyor ama bu baskılar, baskının sürekli sıcaklığı, buna kesinlikle ikna olduğum Belarus toplumunun vazgeçmediğini gösteriyor. Belaruslular pes etmedi ve yeni mücadele ve sabotaj yolları arıyor.
euronews Yulia Pukhlii: Ülkeyi terk etmek zorunda kaldınız ve bu protesto hareketinin seslerinden biri oldunuz. 12 Eylül 2020’den bu yana Belarus’ta tutuklu bulunan Maria Kolesnikova’ya destek verdiniz. Kız kardeşi ve babasının ifadesine göre kendisiyle bir yılı aşkın süredir hiçbir iletişim kurulamadı. Davası şu anda BM Zorla veya İrade Dışı Kaybetmeler Çalışma Grubu tarafından ele alınıyor. İnsan hakları aktivistleri bu grubun Belarus yetkililerine bir talep göndereceğini ve bizim de Maria hakkında bir şeyler öğrenebileceğimizi umuyor. Bir şey biliyor musun?
Sasha Filipenko : Ne yazık ki hayır. Sadece Maria ile değil, diğer siyasi tutuklularla da hiçbir bağlantımız yok. Durumlarını bilmediğimiz, akrabalarına ulaşamadığımız, koli gönderemediğimiz çok sayıda insan var. Ve bana öyle geliyor ki bu, böyle bir ticareti hatırlatıyor: Avrupalılar insanları bir meta olarak satın almayı bıraktıktan, siyasi mahkumları yaptırımlar karşılığında takas etmeyi bıraktıktan sonra Belarus yetkilileri bahisleri artırıyor. Belarus rejimi şunu söylüyor: “Tamam o zaman şiddetin derecesini artırıyoruz. Şimdi bizden rehine almak istemiyorsanız tüm bağları keseceğiz ve siz bunların ne olduğunu bile bilemezsiniz..” Ve elbette, Alexei Navalny’nin başına gelenlerin arka planına bakıldığında, bu bir heyecan nedeni çünkü şu anda bu insanların ne olduğu hakkında hiçbir fikrimiz yok. Sanki Belarus rejimi, Navalny’nin kalplerinin ve ruhlarının ne kadar güçlü olduğunu test ediyor gibi. Avrupalılar, insanlara bu şekilde davranılmasına kesinlikle tahammül edemiyorlar.
euronews Julia Pukhlii: Yaptırımlardan bahsediyordunuz, yani işe yaramıyorlar mı?
Sasha Filipenko : Bu çok karmaşık bir konu, bunu sık sık konuşmalarda veya Avrupalı politikacılarla buluştuğumda tartışırım. Yaptırımların amacı konusunda çok farklı fikirlerimiz olduğunu düşünüyorum. Artık Rusya’ya, Belarus’a yönelik yaptırımlar, Rusya bu yaptırımlarla 100 yıl daha savaş açabilir. Rusya’nın Avrupa’nın ürettiğinden çok daha fazla, 4 kat daha fazla mermi ürettiğini, daha ucuza yaptığını görüyoruz. Eurovision’da Ukrayna’ya 12 puan göndermemiz ve yaptırımlara rağmen Rusya’ya yüklü miktarda para göndermemiz çok büyük bir cilvelik. Avrupa ülkelerinin hâlâ enerji kaynakları satın aldıklarını, altın aldıklarını, eskiden Rusya’dan aldıkları madenlerden kömür aldıklarını, ancak kömürün artık Kazakistan ve Estonya’dan geçtiğini görüyoruz. Bu anlamda bazı yaptırımların işe yaradığını düşünüyorum ama oldukça komik görünüyorlar.
Euronews Yulia Pukhlii: Belarus’taki siyasi krizin üstesinden gelmek için Koordinasyon Konseyi’ne başkanlık eden Svetlana Tikhanovskaya (hakkında birçok ceza davasının açıldığı ülkeden kaçarken), önde gelen Avrupalı liderler tarafından kabul edildi. Amerika Birleşik Devletleri. Son aylarda Svetlana Tikhanouskaya’yı giderek daha az görüyoruz, Avrupa ve Uluslararası forumlara katılıyor. Sizce Brüksel’in Tikhanouskaya ve genel olarak Belarus muhalefeti konusundaki tutumu tutarlı mı?
Sasha Filipenko : Bence de. Bana öyle geliyor ki artık başka bir şekilde çalışıyor. Svetlana Tikhanovskaya, ülke içinde olup bitenlere dikkat edilmesi çağrısının yanı sıra, şu anda Avrupa’da bulunan çok sayıda Belarusluya yardım etmeye çalışıyor. Bir yandan muhalefet liderine, diğer yandan kendilerini Avrupa’da bulan ve belgelerle sorunları olan milyonlarca Belarusluya, geride kalan tüm insanlara yardım eden bir bakanlar kabinesi gibi görünüyor. belgeler olmadan onlarla yüzleşin. Tabii Belarus’a ilgi artık azalıyor ama ilginin Ukrayna’dan da çıktığını görüyoruz. Kendi kendime bunun biraz Netflix dizisine benzediğini formüle ettim: Avrupa’daki insanlar Belarus’taki protestolarla, ardından Ukrayna’daki savaşla, sonra Orta Doğu’daki çatışmayla çok ilgilenince herkes yer değiştiriyor. Sanki çözülmeyen çatışmalardan sıkılıyor ve yeni bir aksiyon filminde olduğu gibi ilgiyle yeni çatışmalara dahil oluyoruz. Elbette biz Belarus’ta kendimizi biraz unutulmuş hissediyoruz, Moskova’ya zaten bir ganimet olarak verildiğimizi hissediyoruz: Moskova bu savaşta kaybederse, Belarus ganimet olarak elinden alınacak. Ve sadece kendi diktatörlüğümüzle değil, aynı zamanda bizi destekleyen devasa bir diktatörlükle de savaşmanın bizim için oldukça zor olduğunu düşünüyoruz.
euronews Yulia Pukhlii: Lukaşenko’ya “Avrupa’nın son diktatörü” deniyordu. Geçen gün Rusya cumhurbaşkanı onu ziyaret etti ve Lukashenko, zafer yürüyüşü için 9 Mayıs’ta Moskova’daydı. Geçtiğimiz günlerde iki ülkenin taktik nükleer silahlar kullanarak tatbikat yapacağı duyuruldu. Duygu şu ki, Rus anekdotunda adlandırıldığı gibi “son ve sondan bir önceki diktatörler” kendilerini çok çekingen hissetmiyorlar. Dünyaya, Avrupa’ya ne göstermek istiyorlar?
Sasha Filipenko : Belarus’tayız, hiçbirimiz Lukaşenko’yu başkan olarak görmüyoruz. Kendisine ne ad verirse versin, onu gücü elinde bulunduran bir adam olarak görüyoruz. Bu komedi açılışını gizlice göreve başladığında gördük. – hatta ortaklarından bile. Bence bu insanlar mafya gibi düşünüp mafya gibi davrandıkları için silahlarını sallayıp Avrupa’yı korkutmaya devam ediyorlar. Bana öyle geliyor ki Lukashenko ve Putin saha kavgasına hazırlar ve Avrupa’nın bu mücadeleye ne kadar hazır olduğunu test ediyorlar. Bence her şeyi yapabileceklerini göstermek istiyorlar. Hala çatışmanın devam ettiğine inanan birçok Avrupalının aksine( Ukrayna’da – Euronews ) diplomatik olarak çözülebilir, pes etmeyeceklerini göstermek istiyorlar. Ve genel olarak vazgeçemeyecekleri bir durumdalar. Ve sadece Belaruslularla değil, sadece ülkelerindeki Ruslarla değil, sadece Ukrayna’daki insanlarla da savaş halinde değiller, gelecekle de savaş halindeler. Bunlar hem Rusya’yı hem de Belarus’u geçmişe döndürmeye çalışan insanlar ve bu anlamda geri çekilecek hiçbir yerlerinin olmadığını gösteriyorlar.
Yulia Pukhlii, euronews: Anayasaya göre Belarus’ta seçimler 5 yılda bir yapılıyor. Bu, gelecek yıl yeniden başkanlık seçimlerinin yapılacağı anlamına geliyor. 2020 protesto hareketine ne kazandırdı? Olaylar nasıl gelişebilir?
Sasha Filipenko : Herhangi bir tahminde bulunmanın oldukça zor olduğunu düşünüyorum. 2010’daki protestolardaydım: sadece 50 bin kişiydik ve 2020’de milyonlarca Belaruslunun sokaklara çıkacağını hayal etmek imkansızdı. Bu nedenle Belarus’ta 2020’deki gibi kitlesel protestoların olacağını hayal etmek artık benim için çok zor. Kesinlikle Belarus’ta adil seçimler hayal edemiyoruz, çünkü bu seçimleri yapacak insanlar gücü ellerinde tutuyorlar. son beş yıldır. Belaruslular için “Kashchei iğnesi” dır-dir şu anda Moskova’dayız ve geleceğimiz büyük ölçüde Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşta ne olacağına ve Avrupa’nın Belarus’a nasıl davranacağına bağlı. Sık sık “Avrupalılar” ve “Belaruslular” hakkında konuşuyorlar. Ama her seferinde şunu söylüyoruz: “Biz de Avrupalıyız, buradayız, çok uzaklardaki ayrı bir millet değiliz! Biz Avrupa ailesinin bir parçasıyız.” . Ve bana öyle geliyor ki, eğer Avrupa savunmada daha güçlü olursa ve Belarus’un Avrupa ailesinin bir parçası olduğuna dair çok net bir sinyal verirse, bu bize kesinlikle yardımcı olacaktır.
Julia Pukhlii, euronews: 2021’de Uluslararası Buz Hokeyi Federasyonu Başkanı’na açık bir mektup yazdınız, mektubunuz Avrupa’nın önde gelen gazetelerinde yayınlandı ve Dünya Buz Hokeyi Şampiyonası Belarus’ta değil, yalnızca Letonya’da yapıldı. Uluslararası Kızıl Haç’ın başkanına, STK’nın Belarus hapishanelerindeki -insan hakları örgütlerine göre işkence gören ve görmekte olan mahkumları- ziyaret etmeyi reddetmesi nedeniyle yazdınız. Aynı zamanda başarılı bir yazarsınız. Rusça yazılan romanlarınız 20 dile çevrilerek sağlam baskılarla yayımlanıyor. Kendinizi daha çok bir yazara mı yoksa politik aktiviste mi benzetiyorsunuz?
Sasha Filipenko: 2020’de Belarus’ta yaşananların arka planında, Ukrayna’da başlayan savaşın arka planında, bunun sizi ilgilendirdiğini anlamalısınız ve bir yazar olarak edebiyatın gücü, bu alanda neler yapabileceğiniz sorusuyla karşı karşıyasınız. kitabınız ve şimdi yazmanın mümkün olup olmadığı – buna karşı the savaşın arka planı? Ancak her gün Belarus’u anlatmak için yazabileceğiniz kesinlikle kesin. önde gelen Avrupa yayınları , Belarus unutulmasın diye. Açık mektuplarım olan bu metinler, örneğin hokey federasyonu başkanının Belarus’un Dünya Hokey Şampiyonasına ev sahipliği yapması gerektiğini çünkü zaten hiçbir şeyin değişmeyeceğini söylediğinde hissettiğim öfkeyle bağlantılı olarak ortaya çıktı. Bu anlamda kendinizi bir yazar gibi hissediyorsunuz elbette ama bazen ülkenizde olup bitenlere dikkat etmenin daha önemli olduğunu fark ediyorsunuz. Belarus’ta maalesef Avrupa’da çok fazla güçlü sesimiz yok, dolayısıyla eğer böyle bir fırsatınız varsa, felaket, kabul edilemez şeylerin hala yaşandığı gerçeğinden bahsetmenin benim görevim olduğunu düşünüyorum.
Yulia Pukhlii, euronews: Kitaplarınız Belarus’ta mı basılıyor? Yazar olarak Belaruslular için var mısınız?
Sasha Filipenko : Belarus’taki diğer birçok durum gibi bu durum da oldukça gerçeküstü. Çünkü mesela benim oyunlarımın sahnelenmesi yasak. Hakkımda ceza davası açıldı ama hangi madde kapsamında hala bilmiyorum. Kitaplar bazen kitapçılarda bulunur ama raflarda yer almaz. Yani satıcıya Filipenko’nun kitapları olup olmadığını sormalısınız ve o da bir uyuşturucu satıcısı gibi şöyle diyor: “Evet, benimle gel, sana bir kitap vereceğim“.
Ne yazık ki artık yazarların sözü giderek azalıyor, çünkü kitaplarımızı dikkatli okursanız 2010 ve 2014’te bu savaşın çıkacağını zaten yazmıştık. Yazarlara genellikle “alarmcılar” denir. Bana öyle geliyor ki yazarların tavsiyeye ihtiyacı çok fazla değil, toplumun bazen yazarları dinlemesi gerekiyor. Geçtiğimiz günlerde Berlin’de konuşuyordum ve tanınmış Alman siyasetçilerin bana hitap etmesi nedeniyle konuşmam 40 dakika gecikti. Ben de o zaman bu dünyanın biraz daha iyi olacağını düşündüğümü ve politikacıların yazarların ardından konuşmasının daha iyi olacağını umduğumu söyledim, tersi değil.
