Usta muharrir ve senarist Selim İleri’ye son veda: AKM’de merasim düzenlendi

Türk edebiyatının değerli isimlerinden muharrir, senarist ve eleştirmen Selim İleri için Atatürk Kültür Merkezi (AKM) Tiyatro Salonu’nda merasim düzenlendi.

İleri’nin defni de bugün gerçekleştirilecek.

‘En büyük edebiyat insanlarından’

NTV’ye konuşan Prof. Dr. Gül İrepoğlu, “Hepimizin ortak bir pahası Selim İleri. Bu ülkenin yetiştirdiği en büyük edebiyat insanlarından biri. Benim için ise çok yakın bir dost. Onunla o kadar hoş şeyler paylaştık ki…” sözlerini kullandı.

Ünlü muharrir Necip Tosun ise “Selim İleri’nin boşluğu kolay kolay doldurulamaz. Onun hayatına baktığımızda devasa bir külliyat görürüz… Selim İleri, yalnızca hikaye, roman ve şiir yazıp bir kenara çekilmemiş tıpkı vakitte Türk Edebiyatı’na da hizmet etmiş büyük bir emekçi” dedi.

Selim İleri kimdir?

Modern Türk edebiyatının mihenk taşlarından birisi olarak gösterilen müellif Selim İleri, hayatı boyunca roman, hikaye, deneme, anı ve inceleme tipinde eserler verdi. Türk edebiyatının öne çıkan isimlerinden İleri, 30 Nisan 1949’da Kadıköy’de, İleri ailesinin ikinci ve son çocuğu olarak dünyaya geldi.

Galatasaray Lisesi’nde edebiyatçı olmaya karar verdi

Eğitim hayatına 1955’te başlayan muharrir, birinci sınıfı Cihangir İlkokulunda, sonraki devri de Firuzağa İlkokulunda tamamladı. İlkokul üçüncü sınıfta okuma kitabında Reşat Nuri Güntekin’in “Kirazlar” hikayesiyle edebiyata ilgi duyan İleri, ilerleyen yıllarda Halide Edip Adıvar ve Refik Halit Karay’ın yapıtları ile tanıştı. İleri, 1960’da Galatasaray Lisesine yatılı olarak kaydoldu ve edebiyatçı olmaya burada karar verdi. 1961’de birinci romanı olan “Dolu Yıllar”ı yazan İleri, 1962’de de hocalarının takviyesiyle roman yazma eforunu sürdürdü. Galatasaray Lisesi’nin hazırlık ve orta kısmını bitiren Selim İleri, Fransızca kompozisyon dersinden lise birde sınıfta kaldı. Sınıf tekrarı yapmamak için evvel kısa bir müddet Bakırköy Lisesi’ne devam ettikten sonra 1965’te Atatürk Erkek Lisesine geçti. İleri, burada edebi hayatında kendisine yeni ufuklar açan öğretmenleri Bakiye Ramazanoğlu, Vedat Günyol ve Rauf Mutluay ile tanıştı.

“Savaş Çiçekleri” yazısı

İleri, 1967 temmuz ayında “Yeni Ufuklar” mecmuasında yayımlanan “Savaş Çiçekleri” öyküsel düzyazısıyla edebiyat dünyasına adım attı. Vedat Günyol’un yardımı ve kendi çabasıyla ilk öykü kitabı “Cumartesi Yalnızlığı/Güz Notları”nı 1968’de, ikinci öykü kitabı “Pastırma Yazı”nı ise 1971’de yayımladı.

Hukuk Fakültesini yarıda bıraktı

Liseden mezun olduğu yıl babasını kaybeden İleri, babasının vasiyeti üzerine İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne 1968’de kaydoldu. Okuduğu kısımdan mutlu olmayan usta müellif, 1972’de fakülteyi bırakıp Halit Refiğ’in teklifiyle senaryo yazarlığına başladı.

İlk senaryosu “Cennetin Kapısı”nın akabinde “Günahsızlar”, “Yaralı Kurt”, “Bir Demet Menekşe”, “Seni Kalbime Göndüm” ve “Göl”ün ortasında olduğu 20’ye yakın senaryo kaleme alan İleri, “Kırık Bir Aşk Hikayesi” senaryosuyla 1982’de Sinema Yazarlar Birliği tarafından “Yılın En Yeterli Senaryosu” mükafatına layık görüldü.

“Her Gece Bodrum” romanıyla geniş okur kitlesine ulaştı

Selim İleri, birinci romanı “Destan Gönüller”i ise 1973’te okurla buluşturdu. Bu kitabın çok fazla ilgi görmemesi üzerine hikaye yazarlığına dönen İleri’nin üçüncü öykü kitabı olan “Dostlukların Son Günü” 1975’te, edebi ömründe dönüm noktalarından biri olan “Her Gece Bodrum” romanı ise 1976’da yayımlandı. Bu kitapla geniş okur kitlesine ulaşan İleri, her yıl bir roman çıkardı.

Usta müellif, roman sevdasına ait, “Tek kişi olunamayacağına inandığım için, hakikaten aşkla sevmeyi öğrenebilmek için roman yazıyorum. Salt bunlar için. Ölünceye kadar da yazmak istiyorum.” tabirlerini kullanmıştı.

Üniversiteden ayrılmasıyla profesyonel müelliflik hayatına başlayan İleri, geçimini yazı yazarak sağladı. Yazko Edebiyat, Eşik Cini, Şov, Hece üzere edebiyat mecmualarına yazı gönderen İleri, Argos mecmuasının editörlüğünü üstlendi.

Milliyet, Dünya, Siyaset ve Cumhuriyet gazetelerinde köşe müellifliği yapan İleri, Radikal Kitap’ta “Bir Kitap Kapağı” başlığı altında yazılar kaleme aldı.

“Devlet Sanatçısı” unvanına layık görüldü

İleri, 1978’te Ali Bozok ve Mehmet Tim’le birlikte Günebakan Yayınevi’ni kurdu. Yayınevi daha sonra maddi olanaksızlıklar yüzünden kapandı.

Usta kalem, 1990’larda tiyatro oyunları yazmaya başladı. “Cahide”, “Ölüm ve Elmas” birinci yazdığı oyunlar oldu. Daha sonra “Allahaısmarladık Cumhuriyet” oyunu, hem Afife Tiyatro Ödülleri’nde hem de Avni Dilligil Ödülleri’nde ödül aldı ve Selim İleri, “En Düzgün Tiyatro Yazarı” seçildi.

Son oyunu “Mihri Müşfik: Meyyit Bir Kelebek”in sahnelendiği 1998’de İleri, “Devlet Sanatçısı” unvanına, 2012’de de Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne layık görüldü.

Radyo ve televizyonlarda kültür sanat programları da sunan İleri, ayrıyeten “Dostlukların Son Günü” yapıtıyla 1976’da Sait Faik Kıssa Armağanı’nı, “Her Gece Bodrum” ile 1977 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü, “Yaşarken ve Ölürken” ile 1981 Milliyet Sanat Dergisi Yılın Romanı Ödülü’nü, “Kırık Bir Aşk Hikayesi” ile 1982 Sinema Müellifler Derneği En Uygun Senaryo Ödülü’nü, “Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın” ile 1991 Türkiye Yazarlar Birliği Roman Ödülü’nü, “Bu Yaz Ayrılığın Birinci Yazı Olacak” ile 2001 Orhan Kemal Roman Ödülü’nü, “Uzak, Daima Uzak” ile 2003 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü ve “İstanbul’un Sandık Odası”, 2005 Türkiye Yazarlar Birliği Hatıra Ödülü’nü, 2012’de hikaye kolunda verilen Aydın Doğan Ödülü’nü aldı.

İleri’nin yazı hayatı

Dokuz yaşında okumaya başladığı Kemalettin Tuğcu romanlarıyla birlikte, Kerime Ender, Ethem İzzet Benice, Muazzez Tahsin Berkant üzere tanınan romancıların yapıtlarındaki duyarlıklardan etkilendi.

Camus ve Sartre okudu

Lise devrinde Albert Camus, Franz Kafka ve Jean-Paul Sartre romanlarıyla birlikte Abdülhak Şinasi Hisar, Ahmet Hamdi Tanpınar, Attila İlhan, Jane Austen, Nezihe Meriç, Oktay Akbal, Virginia Woolf üzere edebiyatçıların yapıtlarını okuyan muharrir, edebiyatı hayatın kendisi olarak görmeye başladı. Necati Cumalı, Oktay Akbal, Sait Faik Abasıyanık ve Sabahattin Ali hikayedeki birinci ustaları oldu.

Eserlerinde kişiselliğin öne çıktığı bir müellif tutumuna sahip olan İleri, Türk edebiyatında romancı kimliği ile öne çıktı.

İleri, “Sanatlar Ortası Kardeşlik” başlıklı yazısında edebiyat hayatına dair şunları kaydetmişti:

“… Hayattan, gerçek bireylerden yola çıkarak romanlar, hikayeler yazdım. Ancak onlara hayat veren daima edebiyat sanatı oldu. Okuduğum şiirler, okuduğum romanlar, tiyatro oyunları, hikayeler, bazen bir deneme, bazen bir şairin düzyazısı. Asıl onlardı yazmak dürtüsünü kışkırtan, hayat değil. Hayattan edindim, edebiyattan beslendim.

Kırk yılı aşkın uğraşıma bakıyorum, her kitapta öbür kitapların, beni yıllarca beni yıllarca sarıp sarmalamış edebi yapıtların yansımalarını çözümlemeye çalışıyorum. Hele bir iki romanım var ki direkt doğruya edebi yapıttan kaynaklamış. Halit Nur’un ‘Bir Acı Hikaye’si olmasaydı ‘Kırık Deniz Kabukları’nı yazamazdım…

Resim sanatından da çok yararlandığımı, çok beslendiğimi kesinlikle belirtmeliyim. Bilhassa kendi fotoğraf sanatımızdan, kimi ressamlarımız yazdıklarıma adeta kılavuz oldu. Sanatlar ortası bir kardeşlik herhalde.”

Usta edebiyatçı, 8 Ocak’ta İstanbul’da 75 yaşında hayatını kaybetti.

Selim İleri eserleri

Tüm kitapları Everest Yayınları tarafından yayınlanan Selim İleri’nin edebiyat hayatı boyunca kaleme aldığı kimi eserler şöyle:

“Öyküleri Cumartesi Yalnızlığı”, “Bir Denizin Eteklerinde, “Eski Defterde Solmuş Çiçekler”, “Son Yaz Akşamı”, “Hüzün Kahvesi”, “Otuz Yılın Bütün Hikayeleri”, “Fotoğrafı Sana Gönderiyorum”, “Yağmur Akşamları”, “Ölüm İlişkileri”, “Bir Akşam Alacası”, “Cehennem Kraliçesi”, “Yaşarken Ve Ölürken”, “Ölünceye Kadar Seninim”, “Yalancı Şafak”, “Saz Caz Düğün Varyete, “Gramofon Hala Çalıyor”, “Ada”, “Her Yalnızlık Gibi”, “Bu Yaz Ayrılığın Birinci Yazı Olacak”, “Yarın Yapayalnız”, “Çağdaşlık Sorunları”, “Aşk-ı Memnu Ya Da Uzun Bir Kışın Siyah Günleri”, “Düşünce Ve Duyarlık”, “Kamelyasız Kadınlar”, “Seni Çok Özledim”, “O Yakamoz Söner”, “Perisi Kaçmış Yazılar”, “İstanbul Kitapları İstanbul Yalnızlığı”, “Yıldızlar Altında İstanbul, “İstanbul Seni Unutmadım”, “İstanbul’un Sandık Odası”, “İstanbul Anılar Kolonyası”