Euroview’ler. Batı Balkanlarda kadınlar öldürülüyor, harekete geçme zamanı geldi

17 Nisan’da Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani, kadın cinayetleri nedeniyle öldürülen tüm kadın ve kızları anmak için ulusal bir yas günü ilan etti.

O hafta Gjyljeta Ukella ve Erona Cokli adlı iki Kosovalı kadın kocaları tarafından öldürülerek, yalnızca 1,8 milyon nüfuslu ülkede 2010’dan bu yana kadın cinayeti vakalarının sayısı 55’e çıktı.

Bu sadece bir ülkenin sorunu değil. Batı Balkanlar’da öldürülen kadın ve kızların sayısı trajik bir şekilde artıyor.

Kadın ve kız çocuklarının cinsiyete bağlı olarak öldürülmesi olarak tanımlanan kadın cinayeti, kadına yönelik şiddetin en uç biçimidir. Batı Balkanlar’da cinsiyete dayalı şiddet, özellikle de kadın cinayeti ciddi ve geniş kapsamlı bir tehdit olmaya devam ediyor.

2020 ve 2021’de Batı Balkanlar’da yaklaşık yarısı Sırbistan’dan olmak üzere 100’den fazla kadın öldürüldü. Kadın cinayeti kurbanı olma ihtimali en yüksek olan kadınların yüzde 20’si 30 yaşın altında, 46 ila 55 yaş arası kadınlardı.

Kadın cinayeti mağdurlarının yarısı kocaları veya eski kocaları tarafından, kendi evlerinde veya apartman dairelerinde öldürüldü.

Kadın cinayetleri dünya çapında belgelenmiş olsa da Batı Balkanlar bu trajik olaya karşı özellikle hassastır.

Bölgede ataerkil cinsiyet normları derinden yerleşmiş olduğundan, kadın ve erkek arasındaki güç dengesizlikleri özellikle evde ve kamu sektöründe güçlü. Kadınların sosyoekonomik statüsü erkeklerin çok gerisinde olduğundan, cinsiyetler arası ücret farkı %20 ila %39 arasında değişmektedir.

Kadın cinayetleri neden özellikle Batı Balkanlarda yaygın?

Batı Balkanlar, savaş mirası, ekonomik güvensizlik ve çatışmalara bağlı olarak kadınlara yönelik cinsel şiddet geçmişi nedeniyle benzersizdir. Bu faktörler, aile içi şiddetin yaygın olarak statükonun bir parçası olarak kabul edildiği yoksulluk, çatışma ve nesiller arası travma ortamının oluşmasına katkıda bulunmuştur.

Araştırmalar sosyoekonomik durumu düşük kadınların aile içi şiddete daha fazla maruz kaldığını gösteriyor. Batı Balkanlar’daki ekonomik güvensizlik ve kadınların sosyoekonomik statüsünün erkeklere göre nispeten daha düşük olduğu göz önüne alındığında, bölgede kadın cinayetleri ve aile içi şiddet olaylarında artış olması şaşırtıcı değil.

Mart 2024’te Belgrad’da Dünya Kadınlar Günü’nde kadınları desteklemek için yürüyen insanlar, kadın cinayetlerine son verilmesi çağrısında bulunan pankartlar taşıyor

Batı Balkan ülkeleri arasında ücret ve işgücü piyasasına katılım oranlarındaki önemli cinsiyet farklılıkları en çok Kosova, Kuzey Makedonya ve Bosna-Hersek’te hissediliyor.

Yoksulluk oranlarının yüksek olması ve kaynak yetersizliği nedeniyle bu ülkelerde aile içi şiddet özellikle artıyor.

Dahası, Batı Balkanlar’daki kadın cinayetleri, bölgenin kadınlara yönelik çatışmalarla bağlantılı cinsel şiddet geçmişi nedeniyle daha da kötüleşiyor.

1990’lardaki Yugoslav silahlı çatışmaları sırasında kadın bedenleri tecavüzün hedefi haline gelirken, 21. yüzyılda da nesneleştirilmeye, cinselleştirilmeye ve istismar edilmeye devam edildi.

Bosna-Hersek’teki kadınların yarısından fazlası 15 yaşından beri yakın partner şiddetinden veya başka bir tür istismardan kurtuldu.

Savaş zamanındaki tecavüzden sağ kurtulanlar, marjinalleştirilme ve ayrımcılıkla karşı karşıya kalmaya devam ediyor; kadın bedenleri hâlâ, suç teşkil eden davranışlarından dolayı çok az sorumlulukla karşı karşıya kalan veya hiç sorumlu olmayan, her şeye gücü yeten erkekler tarafından fethedilmek üzere tasarlanmış etno-milli “bölgeler” olarak çerçeveleniyor.

Şiddet belgelenmedi ve görünmez hale getirildi

Aile içi şiddetle mücadeleye yönelik ulusal stratejilere rağmen Batı Balkanlar’da mağdurlara yönelik kurumsal koruma çok az.

Bölgede çok az sayıda aile içi şiddet sığınma evi mevcut ve hayatta kalanlara yönelik kamu hizmetleri oldukça az gelişmiş durumda. Aile içi şiddetle mücadeleye yönelik yasalar halen yeterince uygulanmamaktadır.

Hayatta kalanlar çok az hukuki destek veya koruma aldığından, kendilerine karşı uygulanan vahşet hakkında çok az kadın konuşuyor. AGİT’in yaptığı bir araştırmaya göre Bosnalı kadınların neredeyse yarısı istismara maruz kaldı ve vakaların %84’ü bildirilmedi.

Saraybosna’da yoğun saatlerde tramvaya binen insanlar, Aralık 2016

2020’den 2023’e kadar Sırbistan, Arnavutluk ve Karadağ’da 139 kadın cinayeti vakası belgelendi.

Bu da bu ülkelerdeki her bir milyon kadından 26’sının bu dönemde öldürüldüğü anlamına geliyor. Ancak eksik raporlama sorunları nedeniyle gerçek kadın cinayeti sayısının çok daha yüksek olması muhtemeldir.

Daha da az sayıda kadın cinayeti vakası ulusal veya uluslararası manşetlere çıkıyor.

Ağustos 2023’te Bosnalı bir silahlı adam, eski ortağı Nizama Hećimović’in öldürülmesini Instagram’da canlı yayınladı. Üç ay sonra başka bir Bosnalı kadın eski sevgilisi tarafından evinde öldürüldü.

Bu vakalar usulüne uygun olarak rapor edilmiş olsa da, Batı Balkanlar’daki yüzlerce olmasa da düzinelerce ek kadın cinayeti vakası büyük ölçüde belgelenmeden bırakılmıştır.

Politika yapıcılar bir şeyler yapabilir mi?

Batı Balkanlar’daki kadın cinayetleri yalnızca önemli bir insan hakları sorunu değil, aynı zamanda ortaya çıkan bir halk sağlığı krizidir. Şiddet döngüsünün kurumlar tarafından acilen durdurulması olmazsa bu salgın hız kesmeden devam edecek, hatta büyüyecek.

Kadın cinayetleri ulusal mevzuat tarafından ciddi bir suç olarak tanınmalı ve gerekli hukuk eğitimi yoluyla hakim ve savcılara “en iyi uygulamalar” kullanılarak toplumsal cinsiyete duyarlı eğitim verilmelidir.

Kosova Kadın Ağı ve Belgrad’daki Özerk Kadın Merkezi gibi sivil toplum kuruluşları şu anda cinsiyete dayalı şiddet mağduru kadınlara hukuki destek sağlıyor.

Ancak kadın haklarının ve korunmasının ulusal düzeyde daha güçlü bir şekilde uygulanmasına acilen ihtiyaç duyulmaktadır.

Başlangıç ​​olarak, her ülkede kadınlar ve çocuklar için aile içi şiddet barınakları, yardım hatları, psikososyal bakım ve iş eğitimleri kurulmalı veya genişletilmelidir.

Bölgedeki toplumsal cinsiyete dayalı şiddetin yaygınlığına ilişkin daha doğru bir değerlendirme yapabilmek için sivil toplum kuruluşları ve aile içi şiddet sığınma evleri, devlet kurumlarıyla işbirliği içinde veri toplama konusunda finanse edilmeli ve eğitilmelidir.

Bir polis müfettişi, Cetinje’deki saldırı mahallinde delil materyali tutuyor, Ağustos 2022

İç tarafta, Batı Balkanlar’daki parlamentoların polisi, sosyal hizmet uzmanlarını, savcıları ve hakimleri adalete erişim konusunda mağdur merkezli bir yaklaşım benimsemeye teşvik edecek bir yasa tasarısı hazırlamak için agresif adımlar atması gerekiyor. Bu, koruma kararlarının yasal olarak uygulanmasını ve açık aile içi şiddet vakalarının polis kurumları tarafından takibini de içermelidir.

Bölgedeki adalet bakanlıkları ayrıca polisi, savcıları ve hakimleri yeniden eğitmek için toplumsal cinsiyete duyarlı önlemler almalı ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddet mağdurlarını koruyacak yasalar çıkarmalıdır. Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet mağdurlarına yönelik hukuki yardım ve psikolojik danışmanlığa erişim hakları da mevzuatta yer almalıdır.

Küresel düzeyde, uluslararası kalkınma ajansları Batı Balkan hükümetlerine ve STK’lara bu gerekli programların ve toplumsal cinsiyete duyarlı eğitimlerin finansmanı konusunda yardımcı olmalıdır. Uluslararası kuruluşlar, kadın cinayetleri ve aile içi şiddet mağdurlarının topluluklarda nasıl yardım alabilecekleri konusunda kamuoyunu bilinçlendirme kampanyalarına fon sağlamalı ve bunu Batı Balkanlar’da ortaya çıkan bir halk sağlığı krizi olarak ele almalıdır.

Öldürülenler adına bu ölüm ve trajedi döngüsünü durdurun

Batı Balkan kurumları ve politika yapıcılar, kadın cinayetini ciddi bir suç olarak kabul ederek, sığınma evlerini ve psikososyal bakımı genişleterek ve açık aile içi şiddet vakalarına ilişkin veri toplama ve takibini destekleyerek kadınların hayatlarını kurtarmada çok önemli bir rol oynayabilir – potansiyel olarak 2000’den fazla Yılda 50.

Bu önlemlerin alınması halinde önümüzdeki on yılda Batı Balkanlarda 500 kadının kadın cinayetlerinden kurtarılması mümkün olabilir.

Ancak bugün Batı Balkanlar’da neredeyse her hafta bir kadın ölüyor ve bu rakam giderek artıyor.

Aile içi şiddet döngüsünü durdurmak için derhal adımlar atılmalıdır; bunun yapılmaması daha fazla ölüme ve trajediye yol açacaktır.

Gjyljeta Ukella, Erona Cokli ve çok daha fazlası adına, Batı Balkan politika yapıcılarının artık kadın cinayetleriyle mücadele etme zamanı geldi. Eylemsizlik bir seçenek değildir.

Alex Chen, Balkanlar ve Doğu Avrupa’da insan hakları ve siyaset üzerine yayınları olan bağımsız bir araştırmacıdır. Tanya Domi, Columbia Üniversitesi ve Harriman Enstitüsü’nde Uluslararası ve Halkla İlişkiler alanında Yardımcı Profesördür. Ayrıca ABD Ordusunda aile içi şiddet ve cinsel saldırı soruşturmasında uzmanlaşmış Askeri Polis Kaptanı olarak görev yaptı.

Euronews olarak tüm görüşlerin önemli olduğuna inanıyoruz. Önerilerinizi veya sunumlarınızı göndermek ve sohbetin bir parçası olmak için [email protected] adresinden bizimle iletişime geçin.