Üst düzey AB diplomatları Sırbistan’ı Kosova ile duvara dayadı

Sırbistan’ın AB üyeliğine giden yolu artık Kosova’nın BM ve Avrupa Konseyi gibi uluslararası kuruluşlara sessizce rıza göstermesine bağlı.

22 Nisan’da Lüksemburg’da bir araya gelen AB dışişleri bakanları, Sırbistan’ın AB’ye katılım müzakerelerine ilişkin belgenin 35. Bölüm olarak bilinen önemli bir bölümünde değişiklik yapılmasına karar verdi.

Değişiklik, Sırbistan’ın Kosova ile ilişkilerini normalleştirme konulu bir anlaşmayı uygulamaması halinde Brüksel’in Sırbistan’ın bloğa katılım sürecini donduracağı anlamına geliyor.

Sırbistan’ın uyması gereken temel şart, Kosova’nın önemli uluslararası örgütlere katılma çabalarını engellemeye son vermesi gerektiğidir.

Kosova, 2008 yılında Sırbistan’dan bağımsızlığını ilan etmesinden bu yana BM, Avrupa Konseyi, AB ve NATO’ya katılmak için diplomatik adımlar attı.

Belgrad Kosova’nın bağımsızlığını reddediyor. Bir BM üyesi olarak, Kosova’nın bu kurumlara üyeliğini kabul etmenin, onun devletliğini dolaylı olarak tanımasından korkuyor.

Durumun çıkmaza girmesiyle birlikte AB dışişleri bakanları, Sırbistan ile Kosova’nın neredeyse otuz yıllık çalkantılı ilişkisini “normalleştirmeyi” amaçlayan 35. Fasıl’a sözde Ohri anlaşmasını da ekledi.

Anlaşma, adını 2013 Brüksel anlaşmasını yeniden onaylamak ve yeniden başlatmak üzere 2023 baharında imzalandığı Kuzey Makedonya’nın tatil beldesi Ohri Gölü’nden alıyor.

Brüksel, Sırbistan ve Kosova arasında varılan bu anlaşma, Kosova kurumlarının yönetim yetkisini tanıdı.

Sağda Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ve solda Kosova Başbakanı Albin Kurti

AB aracılılığıyla ızdırap verici bir anlaşmanın yeniden canlandırılması

Bu belgedeki taahhütlerin yalnızca birkaçı hem Kosova hem de Sırbistan tarafından yerine getirildi.

Bu nedenle AB dışişleri bakanları, Ohri Anlaşması’nda Sırbistan için bağlayıcı maddeler içeren hükümler koydular; bir nevi “al ya da bırak” kriteri olarak.

Sırbistan, yalnızca Priştine’nin uluslararası örgütlere katılma arzusunu engellemekle kalmayacak, aynı zamanda Kosova yönetimi tarafından verilen, Kosova’nın ulusal sembollerini taşıyan plakalar ve pasaportlar gibi resmi idari belgeleri de tanımak zorunda kalacak.

Sırp hükümeti, Kosova’nın ayrılmasını dayatan NATO ile 1999 savaşından bu yana bu tür konulara sistematik olarak karşı çıkıyor.

Kosova, iki tarafın 1991’de dağılan Yugoslavya’nın parçası olduğu dönemde Sırbistan’ın içinde özerk bir eyaletti.

AB’nin 22 Nisan’da getirdiği koşullar, Belgrad’ın siyasi liderliğini ve tüm Sırp toplumunu dayanılmaz bir ikilemle karşı karşıya getiren siyasi bir yapboz yaratıyor: Ya Kosova’nın tanınması konusunda yavaş ve ilerici bir süreç başlatacak ya da herhangi bir şeyi unutmak zorunda kalacak. AB üyeliğine ilişkin orta vadeli umut.

Sırbistan şu ana kadar bir tehdit olarak tanımlanabilecek herhangi bir adımdan kaçındı. fiiliKosova devletinin tanınması.

Priştine hükümetine göre, Kosova’da yaşayan Sırplar, Kosova’nın Sırp çoğunluklu belediyelerindeki belediye başkanları sorununu çözmek için Kosova yönetimi tarafından çağrılan referandumu büyük ölçüde terk etti.

Sorun, Kuzey Kosova’daki Sırp polis memurlarının, belediye başkanlarının ve yargıçların, AB aracılı anlaşmaların Kosovalı yetkililer tarafından “ihlal edildiğini” iddia ederek istifa ettikleri Kasım 2022’den bu yana askıda bulunuyor.

Kosova’nın etnik açıdan bölünmüş durumdaki Mitrovica kasabasının Sırp nüfusun yoğunlukta olduğu kuzey kısmındaki boş oy verme merkezindeki oy sandığında çok az atılmış oy pusulası görüldü, 21 Nisan Pazar,

Kendi kendini yönetmeye karşı kendi kaderini tayin etme

Sırp belediye başkanlarının bu sorunu Ohri anlaşmalarıyla da doğrudan bağlantılı.

Metinde Kosova, “Kosova’daki etnik Sırp topluluğu için uygun düzeyde öz yönetim sağlamayı” ve Sırp belediyelerinin yakın uyum sağlamasına izin vermeyi kabul etti.

Ancak kuzeyde yaşayan Sırplar, Priştine’nin “Sırp belediyeler birliği”nin kurulmasına karşı olduğunu iddia ediyor.

Kuzey Kosova’da Sırpların çoğunlukta olduğu dört şehir var: Kuzey Mitrovica, Leposavić, Zvečan ve Zubin Potok.

Kosova’da Sırpların çoğunlukta olduğu bu bölge, Srpska Lista’nın (Sırp toplumunun tek siyasi partisi) hakimiyetindedir.

Priştine, bu partiye doğrudan Belgrad’ın, özellikle de milliyetçi-muhafazakar Sırbistan Cumhurbaşkanı Vučić’in talimat verdiğini iddia ediyor.

Kosova hükümeti yerel Sırpların Belgrad’la işbirliği içinde hareket ettiğini iddia ediyor, bu da Sırp topraklarının özerkliğinden taviz verme konusunda isteksiz olduğu anlamına geliyor.

Sol milliyetçi Kosova başbakanı Albin Kurti, Bosna Hersek’teki özerk Sırp varlığına atıfta bulunarak, “Ülkemizin kuzey kesiminin bir nevi Sırp Cumhuriyeti’ne dönüşmesini istemiyoruz” dedi.

Kosova, bağımsızlığını tanımayan Sırbistan sınırındaki topraklarında entegre ve özerk bir Sırp yönetimini kabul edemez.

Bu arada Sırplar, anavatanlarıyla bağlarını keserek kendilerine ayrımcılık yapacak bir ülkede ikinci sınıf vatandaş haline gelebileceklerinden korkuyor.

Avrupa Konseyi ve Kosova – Belgrad’a yeni darbe

Kosova yakın zamanda göreceli bir siyasi başarı elde etti.

17 Nisan’da Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (CoE), Kosova’nın 47. üye devleti olması yönündeki tavsiyeyi onaylayarak Belgrad’da öfkeye yol açtı.

Başkan Vučić, “Kosova’nın CoE’ye katılması halinde Sırbistan’ın kendi Avrupa Konseyi üyeliğini sorgulamaya hazır olduğunu” söyledi.

Sırbistan, Strazburg merkezli insan hakları örgütünün kararından duyduğu derin hayal kırıklığını göstermek için Kosova sınırlarında büyük askeri tatbikatlar düzenledi.

AK meclisinin kararı, Kosova’nın Dečani Manastırı’na ait araziyi Sırp Ortodoks Kilisesi’ne geri vermesinin ardından alındı.

Uluslararası kuruluşlar Kosovalı yetkililerden bu adımı atmasını talep etmişti.

AB, Sırbistan ve Rusya

Aralık 2023’te Sırbistan cumhurbaşkanı Vučić, “Ohri Anlaşması’nın 35. Fasıl’a dahil edilmesinin mümkün olmadığını düşündüğünü çünkü bu durumun fiiliSırbistan’a (AB’nin) kapısını kapatmak anlamına geliyor.”

Nisan 2022’de yapılan bir IPSOS anketine göre, ilk kez AB üyeliğine karşı çıkan Sırpların sayısı, bunu destekleyenlerden daha fazlaydı.

Bu anket, Sırpların çoğunluğunun AB’nin genişleme konusunda ertelediğini ve bloğun yeni üye kabul etmekte isteksiz olduğunu düşündüğünü ortaya koydu.

Sırpların Brüksel’e olan güvensizliği bazı gerçekleri yansıtıyor gibi görünüyor.

Yakın zamanda Mart 2024’te yapılan bir IPSOS/Euronews anketi, AB seçmenlerinin çoğunluğunun birliğin daha da genişletilmesine karşı olduğunu ortaya çıkardı.

Sırbistan, AB ve NATO arasındaki ilişkiler, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle, Belgrad’ın aday olmasına rağmen Moskova’ya yönelik AB yaptırımlarına katılmaması nedeniyle zarar gördü.

Batılı başkentler Kosova’yı Avrupa’nın kalbinde potansiyel bir istikrarsızlık kaynağı olarak görüyor.

Belgrad ve Priştine birbirlerine güvenmiyor. Her ikisi de meslektaşlarının ihanetine uğrayabilecek tavizler vermekten korkuyor.

Kosova’nın güvenliği NATO’nun varlığı ve AB’nin hukukun üstünlüğünü destekleyen kuruluşlara verdiği destekle sağlanmaktadır.

Yine de istikrarsızlık hayaleti büyük görünüyor.