Yerel seçimlere sosyal yardım vaatleri damga vurdu

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 2023 yılı faaliyet raporuna göre 2018’de sosyal yardımlara devlet bütçesinden 43 milyar TL ödendi, 2023’te ise bu rakam yedi kat arttı. 2023 yılı sonu itibarıyla Türkiye’de yaklaşık 5 milyon hane, yani bu hanelerde yaşayan yaklaşık 20 milyon kişi sosyal yardımdan yararlanıyor. Bu da ülke nüfusunun dörtte biri sosyal yardım aldığı anlamına geliyor.

Türkiye’de seçmenler yerel yöneticilerini belirlemek için Pazar günü sandık başına gidiyor.

İstanbul’dan Şanlıurfa’ya farklı pek çok ilde hareketli ancak seçim yorgunluğunun da hissedildiği bir kampanya dönemi yaşandı. Ancak kampanyalarda yereldeki vaatler, başta ekonomi olmak üzere genel sorunların ve bunlara çözüm önerilerinin gölgesinde kaldı. Belediye seçimlerinde adayların da yoksullukla mücadele amaçlı sosyal yardım vaatleri öne çıktı. Büyükşehirler olmak üzere farklı şehirlerde yarışı önde götüren adaylar enflasyonla ve pahalılıkla mücadele eden dar gelirli, emekli ya da öğrenci gibi kesimlere sözler verdi.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’de sosyal koruma kapsamında emekli/yaşlı, dul/yetim ve engelli/malul maaşı alan kişi sayısı 2021 yılında 14 milyon 624 bin iken 2022 yılında bu oran yüzde 1,6 artarak yılında 14 milyon 851 bin kişiye yükseldi. Sosyal koruma kapsamında maaş yardımı sayısı 2021 yılında 15 milyon 362 binden 2022 yılında 15 milyon 630 bine çıktı.

“Taşı toprağı altın” İstanbul’da sosyal yardımlar

Ülkenin farklı köşelerinin ortaklaştığı sorunların başında ekonomi ve geçim sıkıntısı geliyor. Bu nedenle de sadece güçlü olanlar değil hemen hemen tüm adaylar bu konuda çözüm üretmeye yönelik strateji takip etti.

Seçimin rekabetçi bir ortamda geçtiği, bir zamanlar “taşı toprağı altın” denilerek göç alan İstanbul ise yaşamanın pahalılığı ve zorlukları nedeni ile sosyal yardımların sıklıkla konuşulduğu şehirlerin başında geldi.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğluFotoğraf: Anka

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu, sağlık güvencesi olmayan 150 bin kadına İBB Kadın Sağlık Kartı, engelli çocuğu olan 50 bin anneye 5 bin TL nakit desteğinin yanı sıra 10 bin anneye ayda bir bebek bezi ve mama yardımı vadetti. İmamoğlu ayrıca tek emekli maaşıyla geçinenlere yılda 10 bin TL pazar desteği ve günde bir adet ücretsiz Halk Ekmek verileceğini belirterek tek asgari ücretle geçinenlere ise 10 bin TL ulaşım ve 10 bin TL pazar desteği sağlama sözü verdi.

İmamoğlu, 14 olan yurt sayısını artıracaklarını, 5 bin olan yatak sayısını 15 bine çıkaracaklarını ve 100 bin öğrenciye, karşılıksız 15 bin lira destek, bundan yararlanamayan 100 bin gence de ücretsiz ulaşım desteği sağlayacaklarını söyledi.

İBB seçim öncesinde açtığı kent lokantaları ile halka uygun fiyatta yemek imkânı da sunmaya devam edeceğini ve uygulamayı genişleteceğini de vadetti. Bu konuda İmamoğlu ile Cumhur İttifakı adayı Murat Kurum arasında bir polemik de yaşandı.

Kurum ise ihtiyaç sahibi emekliler için aylık 2 bin 500 TL’lik destek vaadinin yanı sıra hayata geçirecekleri İstanbul Kart ile gençlere yüzde 40 indirim yapılacağı sözü verdi. Ancak İBB’nin mevcut yönetimi, zaten uygulanmakta olan “İstanbulKart” ile gençlere şu anda bu vaatten daha çok indirim yapılmakta olduğunu belirtiyor.

Kurum’un üniversite öğrencilerine ayrıca bu yıl 10 bin TL olmak üzere, her yıl artan oranda eğitim desteği, ilkokul öğrencilerine ise beslenme desteği gibi vaatleri de bulunuyor.

Ankara ve İzmir’de neler vadedildi?

Sosyal yardımlar, İstanbul’un yanı sıra Ankara’daki yarışta da önemli bir etken oldu.

6 Şubat depremlerinin ardından şehre gelen depremzedelere yardımları sürdüren Ankara Büyükşehir Belediye (ABB) Başkanı Mansur Yavaş, emeklilere de daha önceden başlatılan desteklere devam etme sözü verdi. Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin web sitesine göre şu anda başkentteki en az 203 bin kişiye destek sunulurken emekliler ile dar gelirlilere et, doğal gaz ve gıda gibi yardımlar yapılıyor.

Cumhur İttifakı adayı Turgut Altınok ise emeklilere yönelik doğal gaz ve et yardımlarını artıracağını, ihtiyaç sahibi emeklilere her ay düzenli 5 bin TL, 20 bin üniversite öğrencisine her ay 1.500 TL burs ile yine üniversite öğrencilerine ücretsiz akşam yemeği sağlanacağını vadetti.

Emekli maaşlarına zam yapılmaması tepkilere neden oluyorFotoğraf: Pelin Ünker/DW

Yavaş ile Altınok arasında bir de “et ve but” polemiği yaşandı. Yavaş’ı “Biz halkımıza et değil, but veriyoruz” diyerek Altınok’a yanıt yine ABB Başkanı’ndan geldi ve Altınok’un belediye başkanlığı yaptığı Keçiören’de 50 bin aileye destek olduklarını kaydetti.

İzmir’de de sosyal destekler vaatler arasında yer aldı. CHP’nin Büyükşehir Belediye Başkan adayı Cemil Tugay, ulaşımda ve su tariflerinde kademeli olarak indirim sözü verdi, ayrıca okullardaki kantinlerde fiyatları aşağı çekmeyi ve ihtiyaç sahibi öğrencilere para yüklü kartlar vermeyi vadetti. Tugay’ın diğer vaatleri arasında 65 yaş üstü ihtiyaç sahibi emekliler için Emekli Dayanışma Kartı çıkartılması ile kira, fatura ve market harcamaları için yıllık en az 12 bin TL maddi destek de yer alıyor.

İzmir’de genelde partisinin amblemi olmadan kampanya yürüten Cumhur İttifakı adayı AKP’li Hamza Dağ ise su faturalarında yüzde 50 indirim tarifesi uygulayacağını açıkladı. Dağ ayrıca emeklilere “Sosyal İzmirim Kart” üzerinden her yıl 10 bin lira destek vereceğini, üniversite kazanan her gence 10 bin lira, yeni evlenecek dezavantajlı çiftlere de çeyiz desteği sağlanacağını duyurdu.

Farklı şehirlerde farklı destek vaatleri

Sosyal destek vaatleri sadece üç büyükşehirde değil aynı zamanda diğer büyükşehir, il ve ilçelerde de kampanyaların bir parçası oldu.

TÜİK’e göre 2022 yılında yüzde 14,3 olan 65 ve yukarı yaştaki vatandaşlardaki yoksulluk oranı 2023 yılında yüzde 21,7’ye yükseldi. Bu oran yaşlı kadınlarda daha yüksek oldu.

Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı ve bu seçimde de aday olan Fatma Şahin farklı indirimler sağlayacak olan gençler için Genç Kart, 65 yaş üstü için ise Emekli Kart uygulamasını tanıttı, şehrin bazı ilçelerinde başlatılacak pilot uygulama ile üniversite öğrencilerine her ay 2 bin TL vermeyi planladıklarını açıkladı.

Gaziantep Belediye Başkanı Fatma Genç Fotoğraf: Zakariya Yahya/ZUMAPRESS/picture alliance

Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, Ramazan dolayısıyla sosyal destek çeki uygulaması başlattı ve emeklilere iki dini bayram öncesinde 1.500 TL destek vereceklerini belirtti. En büyük rakibi CHP adayı Mustafa Bozbey de belediye bütçesinden yüzde 7-8 oranında tasarruf ederek bu miktarı dar gelirlilere, emeklilere ve öğrencilere aktaracaklarını söylüyor.

Partiler seçmenleri kendilerine çekmek için sosyal yardımlara ağırlık verirken diğer taraftan tepki çeken açıklamalar da oldu. MHP Aksaray Milletvekili Ramazan Kaşlı’nın yerel bir televizyon kanalında geçim zorluğu yaşayan emeklilere ve memurlara ek iş yapmalarını, su ve simit satmalarını söylemesi eleştirildi.

İftar çadırları ve yardımlar

Seçim kampanya döneminin büyük kısmının Ramazan ayına denk gelmesi nedeniyle ülkenin farklı köşelerinde adaylar iftar çadırları ya da gıda kolileri ile de seçmenlere ulaşmaya çalıştı.

Kampanya döneminde başta Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı olmak üzere devletin farklı kurumlarının sağladığı sosyal yardımların iktidar partisi lehine kullanıldığına yönelik muhalefet üyelerinin eleştirileri oldu.

Zaman zaman “sosyal destek” adı altında seçmenlere para vermeyi taahhüt edenlerle ilgili haberler de basına yansıdı.

CHP Adıyaman Milletvekili ve Belediye Başkan Adayı Abdurrahman Tutdere, bazı siyasi partilerin vatandaşlara oy karşılığında para ve yardım teklifinde bulunduğunu savunarak seçmenlere “Paraları alın. Onlar, ananızın ak sütü gibi helal sizin paralarınız ama sakın ha sakın oyunuzu vermeyin” diye seslendi.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl ulaşabilirim?