1995’teki Srebrenica katliamını anan BM kararı gerilimi nasıl ateşliyor?

11 Temmuz’u “1995 Srebrenica Soykırımı Uluslararası Düşünme ve Anma Günü” ilan eden BM karar taslağı, 17 Nisan’da BM Genel Kurulu’nun incelemesine sunulacak ve Mayıs ayında BM Genel Kurulu’na üye 193 ülke tarafından oylanacak. 2.

Kısmen Ruanda Tutsi soykırımına ilişkin benzer bir kararı örnek alan belge, aralarında Ruanda, Almanya, Fransa ve ABD’nin de bulunduğu bir grup ülke tarafından geliştiriliyor.

Birleşmiş Milletler Genel Kurul Salonu

Önerilen belgenin tüm ayrıntıları henüz mevcut olmasa da, hem Sırp Cumhuriyeti’ndeki Bosnalı Sırplar hem de Belgrad’daki yetkililer tarafından şiddetli Sırp tepkilerine yol açtı.

Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin Sırp tarafının başkanı Milorad Dodik, Belgrad ziyaretinde BM kararından “Bosna-Hersek’in hayatta kalamayabileceğini” söyledi.

Bosnalı bir Müslüman, Srebrenica soykırımı kurbanı akrabasının mezarı başında dua ediyor

Milliyetçi-muhafazakar Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, BM Güvenlik Konseyi tarafından değil BM Meclisi tarafından oylanacak olan kararın onaylanma prosedürüne itiraz etti. Başkan Vučić’e göre Güvenlik Konseyi Bosna meseleleri söz konusu olduğunda siyasi açıdan daha uygun:

“Bosna Hersek meselesiyle Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin ilgilenmesi bir zorunluluktur çünkü burası hâlâ istikrarsız bir bölge. Bunu söylüyorum çünkü oylamayı Güvenlik Konseyi’nden Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na kaydırmak istiyorlar” dedi. Sırbistan cumhurbaşkanı “barışın korunmasının sadece bir hafızanın kültür meselesi olmadığı” sonucuna vardı.

Genel Kuruldan geçen kararların aksine, Güvenlik Konseyi kararları yalnızca bir üye tarafından veto edilebiliyor. Sırbistan veto gücü olarak sıklıkla Rusya’ya güveniyor.

Paris’te bir Sırp cazibesi saldırısı

8 ve 9 Nisan’da Sırbistan Devlet Başkanı, Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron ile Elysée’de bir araya geldi ve burada Fransız silah endüstrisiyle çeşitli sözleşmeler imzaladı.

Ancak başkan Vučić, göreviyle ilgili olarak Paris’ten beklediği desteği alamadı.

Cumhurbaşkanı Macron, “11 Temmuz 1995 ve onu takip eden günlerde, Bosna Hersek’in Srebrenitsa kentinde modern tarihin en büyük trajedilerinden biri yaşandı. Fransa, öldürülen yetişkin ve çocuk 8 binden fazla kurbanı unutmadı. Soykırımın hayatta kalan kurbanlarını ve ailelerini derin duygularla selamlıyor, en içten başsağlığı dileklerimi iletiyorum.”

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron (solda) Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’i karşıladı

Fransa, Srebrenica katliamına ilişkin Kararı destekleyen ülkeler arasında yer alıyor.

ABD’nin devlete ait haber ağı Voice of America’ya göre, karar taslağı “Srebrenica’daki soykırımı inkar etmeye yönelik her türlü girişimi kınamakta ve bu katliamın faillerini uluslararası mahkemelere götürmeye yönelik her türlü çabayı teşvik etmektedir”.

Milorad Dodik’in mevcut söylemi, Temmuz 1995’te General Ratko Mladić’in (ICTY Lahey mahkemesi tarafından savaş suçlusu olarak mahkum edilen) komutasındaki Bosnalı Sırp birliklerinin Srebrenica’da soykırım gerçekleştirdiği fikrini reddediyor.

Bu dosyada, 12 Temmuz 1995 tarihli televizyondan alınan Bosnalı Sırp General Ratko Mladiç’in genç bir Müslüman çocukla konuşması görüntüsü

Uluslararası toplumun izlenimi, Dodik’in ayrılıkçı gündemini gerçekleştirmek için BM karar taslağını bahane olarak kullandığı yönünde.

2005 yılında Dodik şunları söyledi: “Srebrenica’da olanları çok iyi biliyorum. Bu bir soykırımdı. Bu Lahey’deki mahkeme tarafından tespit edildi. Bu tartışılmaz bir hukuki gerçektir”.

Sırp Cumhuriyeti Başkanı Dodik, BM Genel Kurulu’nun Srebrenica Kararını onaylaması halinde 5 Mayıs’ta resmi olarak belirtilmeyen “özel tedbirleri” duyurmakla tehdit etti.

Bu, Banja Luka’nın “diktatörünün” Sırp Cumhuriyeti’nin Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin bir parçası olmasını kabul etmediğini açıklaması ilk kez değil.

Belgrad’ın diplomatik utancı

Sırbistan dışişleri bakanı Ivica Dačić yanıt olarak “burada (kararda) ne Sırbistan ne de Sırp Cumhuriyeti’nden bahsedilmiyor, ancak Bosnalı Müslümanlara karşı bir suç yazılıyor, bu yüzden birisi bunu gerçekleştirdi” dedi.

Başkan Dodik, iki yılı aşkın bir süredir Bosna kurumları ve Uluslararası Toplum Yüksek Temsilcisi ile çatışma halinde.

Kendisi, Yüksek Temsilci Alman diplomat Christian Schmidt’in önerdiği seçim reformuna, Sırbistan’ın ne kendisinin ne de Saraybosna Anayasa Mahkemesi’nin yetkisini tanımadığını söyleyerek karşı çıktı.

Bosna-Hersek’in Saraybosna kentindeki Bakanlar Kurulu binası önünde Bosna-Hersek bayrağının yanında Avrupa Birliği bayrağı dalgalanıyor

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, Bosna-Hersek’in toprak bütünlüğünü ve egemenliğini resmi olarak desteklediğini söylemesine rağmen Milorad Dodik’in sözlerine olumsuz bir tepki vermedi.

Bosna-Hersek Yüksek Temsilcisi Christian Schmidt, geçen hafta Euronews Sırbistan’a verdiği röportajda şu uyarıda bulundu:

“Hiç kimse Bosna Hersek’in toprak bütünlüğünü ve egemenliğini sorgulamamalı. Bu arada Başkan Vučić asla yapmaz. İmzacı Dayton devletini temsil ediyor. Bu asla sorgulanmamalı, orada barışçıl bir gelişmenin temeli budur.” .

Christian Schmidt, Bosna-Hersek Yüksek Temsilcisi

Dodik’in Belgrad dışında pek fazla müttefiki yok.

Geçtiğimiz günlerde milliyetçi-muhafazakar Macar lider Viktor Orban’ı memnuniyetle karşıladı ve ona Sırp Cumhuriyeti’nin en yüksek nişanını verdi.

Moskova’yı müttefikleri arasında sayıyor. Rus devlet medyası da kararın olası sonuçları hakkında konuşuyor ve bunu “Batı’nın Sırpları ortadan kaldırmaya yönelik bir girişimi” olarak nitelendiriyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin (sağda), Bosnalı Sırp siyasi lider Milorad Dodik ile konuşurken jest yapıyor

AB ve NATO, Kremlin’in Sırp milliyetçiliğini Avrupa’yı istikrarsızlaştırma girişimi olarak kullandığına dair derin kaygılar taşıyor.

Ukrayna’nın işgalinden sonra bile Milorad Dodik, Rusya Devlet Başkanı Putin ve Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov ile dostane toplantılar yaptı ve güçlü bir siyasi yakınlaşma sergiledi.

Hem Sırbistan hem de Bosna Avrupa Birliği’ne katılmaya adaydır. Sırbistan blokla müzakerelere on yıldan fazla bir süre önce başlamıştı. Sırbistan ile Birlik arasındaki ilişkiler, Başkan Vučić yönetiminin Brüksel’in Rusya’ya uyguladığı yaptırımları desteklememesi nedeniyle iki yıldır en iyi durumda değil.

ABD’nin uyarısı

ABD’nin Bosna-Hersek Büyükelçiliği Cuma günü Milorad Dodik’in ayrılıkçı yaklaşımına tepki gösterdi.

“Tarihten veya herhangi bir diğer alt devlet biriminden ayrılmaya yönelik herhangi bir girişim, Dayton karşıtı bir eylemdir ve hoş görülmeyecektir. Bosna-Hersek Anayasası, bu varlığa veya herhangi bir diğer alt devlet birimine ayrılma hakkı vermez, “büyükelçilik tweet attı.