Los Angeles yangını ABD tarihinin en büyük felaketi mi?

Dünyadaki tanınan kültürü, Los Angeles’taki Hollywood Dorukları kadar âlâ yansıtan ve en çok fotoğrafı çekilmiş öteki bir yer herhalde yoktur. Bu zirveler, bugünlerde Hollywood’un görkemi değil, bölgeyi kasıp kavuran yangınlar nedeniyle gündemde.

ABD’nin Kaliforniya eyaletinde bulunan Los Angeles ve etrafında tesirli olan yangınlar, Pazartesi günü prestijiyle hâlâ denetim altına alınabilmiş değil. Yedi gündür sürmekte olan yangınlar nedeniyle en az 24 kişi hayatını kaybetti. Binlerce hanenin yok olmasına yol açan yangın nedeniyle yaklaşık 100 bin kişi tahliye edilmek zorunda kalındı.

ABD’de hava şartlarına dair ihtarlarda bulunmaktan sorumlu Ulusal Hava Durumu Servisi, bölgede tesirli olan şiddetli Santa Ana rüzgarlarının yangınları körüklediğini ve gelecek günlerde daha da kötüleştirebileceğini belirtiyor. Dünyaca ünlü “Hollywood” yazısının bulunduğu zirve de tehlike altında olmayı sürdürüyor.

ABD’de yangının yol açtığı gerçek hasar resmi olarak şimdi açıklanmadıFotoğraf: Mike Blake/REUTERS

Kaliforniya Valisi Gavin Newsom, yangınların ABD tarihinde görülmüş en büyük doğal afet olarak kayıtlara geçme mümkünlüğünün olduğunu söyledi.

Ancak yangının hâlâ denetim altına alınamamış olması sebebiyle Newsom’a yönelik tenkitlerin dozu artıyor. ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump, Demokrat Partili Newsom’ı sert bir lisanla eleştirdi. Kendi toplumsal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı paylaşımda insanların Newsom’ın umrunda olmadığını öne süren Trump’a, Newsom da doğal afeti politikleştirme suçlaması yöneltti.

“En maliyetli orman yangını” olabilir

Öte yandan bu orman yangınlarının ABD tarihindeki en maliyetli doğal afetlerden biri olabileceği belirtiliyor.

ABD merkezli yatırım bankası JPMorgan analistlerinin değerlendirmelerine nazaran, yangın nedeniyle hâlihazırda onlarca milyar dolar pahasında mülk kül olmuş durumda. Şirketin müşterilerine gönderdiği bir notta, “Yangınlardan kaynaklanan ekonomik kayıplar, 9 Ocak’tan 10 Ocak’a kadar geçen bir günde iki katından fazla yükselerek 50 milyar dolara çıktı. Afetten kaynaklanan sigortalı kayıpların, 20 milyar doları geçebileceğini varsayım ediyoruz. Şayet yangınlar denetim altına alınmazsa, bu sayı daha da yükselecek” tabirleri yer aldı.

İtfaiye yangını söndürmek için pembe renkteki sıvılar kullanıyor Fotoğraf: Ringo Chiu/REUTERS

Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s de bu varsayıma paralel olarak sigortalı kayıpların, “yangından etkilenen bölgelerdeki hâne ve işletmelerin yüksek bedelinden hareketle milyarlarca doları aşabileceğini” öngördüklerini açıkladı.

Eğer önde gelen bu kuruluşların varsayımları yanlışsız çıkarsa, kelam konusu yangınlar son yıllarda Kaliforniya’nın öteki bölgeleri ve Hawaii eyaletinde yaşanan felaketleri de geride bırakarak ABD’de yaşanan gelmiş geçmiş en maliyetli yangın felaketi olarak tarihe geçecek.

Kasım 2018’de Kaliforniya’nın kuzeyindeki Butte County’yi vuran Camp yangını, şu ana kadar sigortalı kayıplar bazında kaydedilmiş en maliyetli yangın olarak tarihe geçmişti. Sigorta şirketi Aon, yangının maliyetinin yaklaşık 13 milyar dolar olduğunu duyurmuştu.

Ancak bu tıp afetlerde iddialarla sonuç ortasında fark yaşanabildiğini de unutmamak gerekiyor. Bir felaket sürerken felaketin akıbeti hakkında sağlam varsayımda bulunmak epey güç.

Gerçek hasar daha da fazla

Yangının yol açtığı gerçek ekonomik hasarın, sigortalanmış mülklerin aldığı hasara tekabül eden nakdî kıymeti baz alan sigortalı kayıp hesaplarından fazla olduğunu da unutmamak gerekiyor.

Hava olaylarının maliyetleri konusunda ölçümler yapan ABD merkezli hava durumu şirketi AccuWeather, Los Angeles yangınlarının yol açtığı gerçek ekonomik hasarın, 135 ila 150 milyar doları bulabileceği ihtarında bulundu. AccuWeather şef meteoroloğu Jonathan Porter, bahse ait yaptığı açıklamada şu sözleri kullandı:

“Bu süratle hareket eden, rüzgar nedeniyle şiddetlenen cehennem yangınları, çağdaş ABD tarihindeki en maliyetli orman yangın felaketlerinden birine yol açtı. Kasırga gücündeki rüzgarlar, alevleri milyonlarca dolar bedelindeki hânelerin yer aldığı muhitlere yöneltti. Yangınların yol açtığı felaket can acıtıcı ve ekonomik bilançosu da son derece yüksek.”

Yangından Los Angeles kıyısındaki yapılar da ziyan gördü Fotoğraf: John Locher/AP Photo/picture alliance

Resmi yetkililer, şu ana kadar 9 ila 10 bin binanın hâlihazırda yangın nedeniyle yerle bir olduğunu söylüyor. Felaket nedeniyle altyapı da önemli ziyan görmüş durumda.

Hasarın en büyük sorumlusu: Kasırgalar

ABD’de geçmiş en maliyetli doğal afetlere bakıldığında, hepsinin kasırga ile irtibatlı olaylar olduğu göze çarpıyor. Şu ana kadar ABD’ye en değerliye patlayan afet, 2005 yılında New Orleans kenti ve etrafında inanılmaz mal ve can kaybına yol açan Katrina Kasırgası olmuştu.

Sigortalı kayıpları baz alan Aon bilgilerine nazaran, Katrina Kasırgası’nın yol açtığı ziyan, 100 milyar doların üzerinde. Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’ne nazaran ise felaketin yol açtığı gerçek ziyan, 200 milyar dolar düzeyinde idi. Bu bilgiler çerçevesinde Katrina, şu an yaşanmakta olan felakete kadar 2017 tarihli Harvey, 2022 tarihli Ian, 2017 tarihli Maria ve 2012 tarihli Sandy kasırgalarının önünde birinci sıradaydı.

Ayrıca ABD tarihinde kayıt altına alınmış en maliyetli dört orman yangınının son yedi yılda gerçekleştiğine de dikkat çekmek gerekiyor. Uzmanlar her fırsatta iklim değişikliğinin doğal afetleri tetiklediğine dikkat çekiyor.

Sigorta şirketleri baskı altında

Orman yangınları, Kaliforniya eyaletinin hâlihazırda sorunlar yaşayan mesken sigortası kesimini de büyük bir baskı altına aldı.

Pahalı ve özel mülklere konut sigortası sağlayan şirketlerin başında gelen Chubb ve Travelers üzere şirketlerin de ortalarında bulunduğu çok sayıda şirket, hâlihazırda on milyarlarca dolar ziyan ettiklerini açıkladı. Allstate ve State Farm şirketleri ise, kelam konusu eyalette mesken sigortası satışını durdurdu.

Fotoğraf: Jae C. Hong/AP Photo/picture alliance

Bu kurallar altında özel sigortasız kalan birçok mesken sahibi, eyaletin “Fair Plan” ismini taşıyan kamu sigorta sistemine bel bağlamak zorunda kaldı. Fair Plan’in üzerine, sadece Los Angeles’ın Pacific Palisades ilçesinde, 6 milyar dolarlık yük bindiği belirtiliyor. Yasalar kapsamında, Fair Plan sisteminde büyük mâli kayıplar yaşandığı takdirde, özel sigorta şirketlerinin tekrar devreye girmeye zorlanabileceği belirtiliyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?