Trump lider olarak birinci neler yapacak?

Dünyada gözler ABD’ye, Donald Trump’ın ikinci başkanlık devrini başlatacak Washington’daki yemin merasimine çevrildi.

Trump’ın vazifedeki birinci günleri, alacağı kararlar, sembolik olarak değer taşıyor.

İç siyaset kararlarıyla seçmenlere işin ehli olduğunu, dış siyasete ait kararlarıyla da dünyaya Amerika’nın gücünü göstermek isteyecek.

İşe başkanlık kararnameleriyle başlayacak

Donald Trump, vaatlerini süratle hayata geçirmek için işe başkanlık kararnameleriyle başlayacak. Hatta yemin eder etmez imzalaması için çok sayıda kararname taslağının hazırlandığı açıklandı.

Trump da 8 Aralık’ta verdiği bir mülakatta birinci olarak imzalayacağı kararnamelerin bir birçoklarının iktisat, güç ve göçün sonlandırılması gayesiyle Meksika hududunun güçlendirilmesiyle ilgili olduğunu söyledi.

ABD liderleri ulusal güvenlik, dış siyaset ve düzenleyici mevzuat üzere geniş bir alanı kapsayan hususlarda ABD Kongresi’ni baypas eden başkanlık kararnameleri imzalayabiliyor.

Donald Trump, 20 Ocak günü yemin ederek başkanlık misyonunu Joe Biden’dan devralacak.Fotoğraf: Jim Watson/AFP

Ancak Pennsylvania’daki Penn State Harrisburg Üniversitesi öğretim üyesi Dan Mallinson, başkanlık kararnamelerinin her şeyi kapsayan bir yetki olmadığına, sırf yürütme organının hareketlerini yönlendirmek için kullanılabileceğine dikkat çekiyor.

DW’ye konuşan kamu idare uzmanı Mallinson, bu yetkilerin Trump’ın “sınır kapatma sözünü” kapsayacak formda geniş kapsamlı olabileceğini söylemekle birlikte, “Ama öbür başkanlık kararnameleri ağır federal kural koyma süreçlerini başlatıyor ve bu süreçler yıllar alabiliyor” dedi.

Düzensiz göçü durdurma ve kitlesel hudut dışı vaadi

Trump siyaset sahnesinde birinci uzunluk gösterdiği an itibariyle ülkesinin Meksika ile hududuna, ABD’ye ulaşmak için bu hududu geçen göçmenlere odaklanmıştı.

Hatta birinci başkanlık periyodunda ABD’nin Meksika ile sonuna inşa ettirdiği duvarı tamamlamayı hedeflemiş, bunun parasını da Meksika’ya ödetmek istemişti.

Donald Trump’ın ABD’nin Meksika hududunda inşa ettirdiği duvar. Fotoğraf: Saul Loeb/Getty Images/AFP

Donald Trump’ın dört yıl ortadan sonra yine lider seçilmesinde de tekrar sistemsiz göçü durduma, ABD’de yasa dışı olarak bulunanları kitlesel hudut dışı etme vaadi ve davetleri rol oynadı.

Trump’ın, sığınmacıların talepleri değerlendirilirken Meksika’da beklemelerini öngören “Meksika’da kal” siyasetini tekrar canlandırması olası. Hudut dışı kararlarını hayata geçirmek için evvel yasa dışı olarak ülkede bulunan hatalılara odaklanacağı, akabinde öbür evraksız göçmenlere yöneleceği belirtiliyor.

Ancak bu mevzuda Trump başkanlık kararnamesi imzalasa bile planını hayata geçirmesi kolay olmayacak, vakit alacak. Üstelik bu planlarına mümkün hukuksal itirazlar, onu yasal sınamalarla da karşı karşıya getirecek.

Bu ortada Donald Trump, sistemsiz göçle uğraşın yanı sıra ABD’ye yasal yollardan göçü de tekrar frenlemeye çalışacak. Çalışma müsaadesi, yeşil kart ve vize almayı zorlaştırmak ve daha kıymetli hale getirmek üzere adımlarla yasal göçü yavaşlatması olası.

Trump, Meksika’dan ABD’ye sistemsiz göçmen geçişlerini daha sert tedbirlerle önlemeyi, yasa dışı olarak ABD’de bulunanları da kitlesel olarak hudut dışı etmeyi hedefliyor.Fotoğraf: Paul Ratje/AFP

Bu durum ABD’ye nitelikli iş gücünün gidişini olduğu kadar, üniversiteyi Amerika’da okumak isteyen öğrencileri de etkileyebilir.

Trump, ayrıyeten ABD’de doğanlara vatandaşlık verilmesine de son vermek istediğini, bunu başkanlığının birinci günü için bir öncelik olarak gördüğünü açıkladı. Donald Trump Aralık ayında verdiği bir röportajda, “Buna son vereceğiz zira bu çok saçma” demiş, bu değişikliği mümkünse bir başkanlık kararnamesi ile yapmak istediğini söylemişti. Lakin ABD topraklarında doğan herkesin Amerikan vatandaşı olabileceğini öngören prensip anayasada yer aldığı için bu o kadar da kolay olmayabilir.

İthal mallara gümrük vergisi tehdidi

Ticaret, Trump’ın önceliklendirdiği bir başka mevzu olarak öne çıkıyor.

ABD’ye giren tüm eserlere yüzde 10’luk genel bir gümrük vergisi uygulanmasını öneren Trump, ülkenin en büyük ticaret ortakları olan Meksika, Kanada ve Çin’e daha da yüksek vergiler uygulamak istiyor.

“Bu durumun ne ölçüde gerçekleşeceği yahut gümrük vergisi tehdidinin muhakkak ülkeleri ticaret müzakerelerine zorlamak için kullanılıp kullanılmadığı şimdi net değil” diyen Dan Mallinson, Trump’ın geçmiş siciline dikkat çekiyor, en azından kimi yeni gümrük vergilerini yürürlüğe koymasının güçlü bir ihtimal olduğunu söylüyor.

Donald Trump’ın, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile nasıl bir münasebet inşa edeceği merak ediliyor. Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/A. Wong

Başkan belli ithalat kategorilerine gümrük vergisi uygulama yetkisine sahip, lakin tüm mallara genel vergi uygulaması daha karmaşık bir süreç olacak. Bu türlü bir atak kaosa neden olabilir ve yargıya taşınabilir.

Ayrıca kamu siyasetleri uzmanı Mallinson, gümrük vergilerinin ABD’yi ve dolaysıyla da Trump’ın kendisini de zora sokabileceğine işaret ediyor.

Mallinson, “Enflasyona karşı duyulan öfke Trump’ın başkanlığı kazanmasına yardımcı oldu. Lakin izleyeceği iktisat siyaseti fiyatların yükselmesine yahut iktisadın duraksamasına yol açarsa o vakit işte Trump süratle halk dayanağını kaybedebilir” diyor.

ABD’yi Paris İklim Mutabakatı’ndan tekrar çekecek mi?

Çevre konusu, ABD seçmenleri için iktisat yahut göç kadar değerli olmasa da Trump’ın öncelikleri ortasında.

Trump, birinci başkanlık devrinde iklim değişikliğiyle gayret için karbon emisyonlarını azaltmayı amaçlayan Paris Mutabakatı’ndan ABD’yi çekmişti. Joe Biden ise misyona başladığı birinci gün bu kararı bilakis çevirmiş, ABD yine mutabakata taraf olmuştu.

Oklahoma’daki petrol alanı.Fotoğraf: picture-alliance/epa

Ham petrol üretimini artırma kelamı veren Trump, birinci icraatlarından biri olarak ABD’yi tekrar iklim muahedesinden çekerse, bu kimse için sürpriz olmaz.

Trump, yenilenebilir rüzgar güç üretimi ve elektrikli araçlara karşı olumsuz bir tavır sergiliyor. Bu tavrı etraf muhafaza tedbirlerini geri alan ve yenilenebilir güç projelerinin suratını yavaşlatan başkanlık kararnamelerine yer hazırlayabilir.

Kongre baskıncılarına af

Donald Trump, ABD liderine federal kabahatlerden karar giymiş bireyleri affetme yahut mahpus cezalarını sonlandırma yetkisi veren başkanlık affını birinci günden kullanılabilir.

Trump, 6 Ocak 2021’de ABD Kongresini basmaktan karar giyen yüzlerce kişinin birçoklarını affedebileceğini “Büyük olasılıkla bunu çok süratli yapacağım” diyerek açıkça söyledi, hatta bunun başkanlığının birinci gününün öncelikleri ortasında yer aldığını da lisana getirdi.

Peki Trump af yetkisini kendi federal suçluları için de kullanmaya çalışır mı? İşte bu sorunun cevabı şimdi bilinmiyor.

6 Ocak 2021’de ABD Kongre binasına baskına katılanlar ve mahkum edilenler Trump’tan af bekliyor. Fotoğraf: zz/STRF/STAR MAX/IPx/picture alliance

Donald Trump’ın vazifeye başladığı birinci günlerde neler yapmayı planladığını sadece kendisi ve grubu biliyor.

Ama istediklerini gerçekleştirmek için çok süratli hareket etmesi gerekecek. Zira iki yıl sonra orta seçimler var ve Cumhuriyetçiler bu orta seçimlerde Senato yahut Temsilciler Meclisi’ndeki çoğunluğu kaybedebilirler.

Başkanların vazifeye yetki ve siyasi sermaye ile başladıklarına fakat bunların vakit içerisinde süratle azaldığına işaret eden Mallinson, “2028’de tekrar aday olamayacağı için Trump yapmak istediği her şeyi tek devirde gerçekleştirmek zorunda” diyor.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?