Türkiye’de dokumacılık krizi derinleşiyor

Türkiye iktisadının en esaslı kesimlerinden biri olan dokuma ve hazır giysi kesimi, son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon nedeni ile ağır bir kriz yaşıyor. İki yıl öncesine kadar yaklaşık 1,3 milyon kişinin çalıştığı bölümde, 300 bin kişinin işini kaybettiği belirtiliyor.

Döviz kurlarının enflasyon ve fiyat artışlarının gerisinde kalması ile birlikte, dokumacılık şirketleri bir bir fabrikalarını Mısır’a taşıyor. Son bilgilere nazaran, Türk şirketlerinin Mısır’da kurduğu dokuma fabrikalarının sayısı 200’e ulaşmış durumda.

DW Türkçe’ye konuşan dal temsilcileri dokuma ve hazır giysi dalında ağır bir kan kaybı yaşandığını belirterek, bu türlü giderse Türkiye’nin bu esaslı bölümdeki tezini kaybedeceği ihtarında bulunuyorlar.

TİM Başkanı Mustafa GültepeFotoğraf: privat

İhracat son 2 yıldır düşüyor

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) datalarına nazaran, Türkiye dokuma ve hammaddeleri dalı 2024 yılında 207 ülke ve hür bölgeye eser sattı. Bu devirde dokuma ihracatı bir evvelki yıla nazaran binde 6 gerileme ile 9,5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Birebir devirde hazır giysi ihracatı yüzde 6,9 gerileme ile 17,9 milyar dolar, deri ve mamülleri ihracatı ise yüzde 17,9 düşüşle 1,5 milyar dolara indi. 2024’te en fazla ihracat Avrupa Birliği ülkelerine yapılırken, birinci üç sırayı İtalya, İngiltere ve İspanya aldı.

Geçtiğimiz günlerde dokumacılık bölümünün içinde bulunduğu meşakkatlere ait bir açıklama yapan Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe, Türkiye’nin dokuma ihracatının 2022’de 10,35 milyar dolarla tepeyi gördüğünü, akabinde 2023’te 9,55 milyar dolara, 2024’te ise 9,49 milyar dolara gerilediğine dikkat çekmişti. Dokumacılık ve hazır giysi dalında son 2 yılda 250 bin kişilik istihdam kaybı yaşandığına işaret eden Gültepe, “Anadolu’ya gittiğinizde çalıştıracak kimse yok; müracaat olmuyor” demişti.

TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Sektör Meclis Başkanı Şeref FayatFotoğraf: Privat

“İstihdam kaybı 300 bine ulaştı”

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Hazır Giysi ve Konfeksiyon Sektör Meclis Başkanı Şeref Fayat, 2024’ün son ayları da hesap edildiğinde, daldaki istihdam kaybının 300 bine ulaştığını tabir ediyor. 2022 sonunda 1 milyon 250 bin kişinin çalıştığı dalda, bu sayının 950 bine kadar düştüğünü lisana getiren Gurur Fayat, “Yani kabaca toplam istihdamımızın yüzde 25’ini kaybettik” diyor.

Türkiye’de iktisat idaresinin döviz kurunu baskılaması nedeni ile ihracat gelirlerinin enflasyonun altında kaldığını, bununla birlikte ana pazar olan Avrupa’da yaşanan sakinlik nedeni ile sipariş kayıplarının yaşandığını lisana getiren Fayat, “Tüm bu olumsuz şartlar Türkiye’de yatırım yapmayı çok zorlaştırdı. 2025 yılında da bu olumsuz tablonun devam edeceğini ve ihracatın yüzde 5 küçüleceğini söyleyebiliriz. Ne yazık ki bölümümüzde işten çıkarmalar devam edecektir” diye konuşuyor.

ETHİB Yönetim Kurulu Lideri Jak Eskinazi Fotoğraf: privat

“Ücret maliyetinde rekabet edemiyoruz”

Ege İhracatı Birlikleri Koordinatör Başkanı ve Ege Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (ETHİB) Yönetim Kurulu Başkanı Jak Eskinazi de, Türkiye’nin dokumacılık ve hazır giyside kan kaybetmesi ile dış pazarlarda bilhassa Mısır, Vietnam ve Bangladeş’in öne çıktığına, hatta Avrupa’da Portekiz ve Romanya’nın bile Türkiye’den avantajlı hale geldiğine değiniyor.

“Rakibimiz olan 100-300 dolar ortasında aylık fiyat verirken, biz yıllık 15 bin dolar kişi başı gelirle onlarla rekabet edemeyiz” diye konuşan Eskinazi, 2025 yılında da bilhassa hazır giyside yaşanan üretim ve istihdam kahrının artarak devam edeceğini vurguluyor.

LASİAD Başkanı Gıyasettin EyyüpkocaFotoğraf: Emre Eser/DW

200 fabrika Mısır’a gitti

Son periyotta yerli dokumacılık firmaları, yüksek enflasyon ve artan üretim maliyetleri nedeniyle fabrikalarını Türkiye’den Mısır’a taşımaya başladı. Mısır-Türk İş Kurulu datalarına nazaran, Türk dokuma şirketlerinin Mısır’da açtığı fabrika sayısı 200’e ulaşmış durumda.

Son birkaç yılda minimum fiyat maliyetinin 450-500 dolardan 1000 dolar düzeyine çıktığını, bu durumun Türkiye’de üretilen dokuma ve hazır giysi eserlerinin rakip ülkelere nazaran çok daha değerliye satılması sonucunu getirdiğini anlatan Gurur Fayat, “Şirketler üretim sorunu yaşayınca, fabrikalarını maliyetlerin Türkiye’ye nazaran dörtte bir seviyesinde olduğu Mısır’a kaydırmaya başladı. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde birinci kere hazır giysi bölümünün son bir yıl içindeki Türkiye dışı yatırımı, Türkiye içi yatırımının üç katı oldu” biçiminde konuşuyor.

1000’e yakın üyesi ile 57 ülkeye dokumacılık ve hazır giysi eserleri ihraç eden Laleli Esnaf ve Sanayiciler Derneği’nin (LASİAD) Başkanı Gıyasettin Eyyüpkoca ise, Türkiye iktisadının kendi problemleri yanında yakın coğrafyalardaki savaş ve çatışmaların da dokuma ve hazır giysi kesimini olumsuz etkilediğine dikkat çekiyor.

“2025’ten umutlu beklentimiz yok”

Türkiye’nin en ağır pazarları olan Balkan ve Doğu bloku ülkelerinin Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle dert yaşadığını belirten Eyyüpkoca, “Rusya öksürdüğü vakit bu pazarlar adeta sıtma oluyor. Tüketim alışkanlıklarında ve harcama dengelerinde önemli bir zahmet oluştu. İnanılmaz bir sakinlik kelam konusu. Birebir sorunu Avrupa ülkelerinde de yaşıyoruz” biçiminde konuşuyor.

Sektör olarak 2025’ten olumlu bir beklenti içinde olmadıklarını kaydeden Eyyüpkoca, “Sipariş olmayınca, güç ve çalışan maliyetleri de arttıkça mecburen işten çıkarmalar, hatta şirket kapanmaları oluyor. Bu yıl için umutlu bir beklentimiz yok” diyor.

“Çalışanlar düşük fiyata zorlanıyor”

Tekstil ve hazır giysi bölümünde patronlar minimum fiyat artışı nedeni ile çalışan maliyetlerinden şikayet ederken, çalışanlar ise işverenlerin fiyatları baskıladığını ve emekçilerin ömür şartlarını zora soktuğunu lisana getiriyor.

Tekstil ve hazır giysi alanında iş kayıplarının daha da artmasından telaş ettiklerini tabir eden DİSK Dokumacılık Emekçileri Sendikası İstanbul Bölge Temsilcisi Asalettin Arslanoğlu, “İşverenler maliyetleri kısmak için çalışanlara düşük fiyatı dayatıyor, kabul etmeyeni işten çıkarıyorlar. Her geçen gün etrafımızda yeni işten çıkarmalar olduğunu, hatta küçük işletmelerin kapandığını söyleyebilirim” formunda konuşuyor.